Energieregio’s missen doel van 55 terawattuur wind en zon op land vrijwel zeker

Het gezamenlijke doel van de 30 Regionale Energiestrategieën (RES’en) van 35 terawattuur duurzame elektriciteit op land is weliswaar nu nog niet gerealiseerd, maar wordt wel behaald in 2030. Dat blijkt uit de nieuwe ‘foto’ van het Nationaal Programma RES die de actuele stand van zaken weergeeft. De totale inschatting van de realisatie van wind en zon in 2030 is 42 terawattuur, met een bandbreedte van 38 tot 46 terawattuur. Daarmee is het streefdoel van 55 terawattuur bijna definitief uit zicht.

31,4 terawattuur
De 42 terawattuur die de energieregio’s vermoedelijk gaan realiseren, bestaat uit een huidige productie van 31,4 terawattuur, een pijplijn van 4,3 terawattuur en een ambitie van 6,8 terawattuur.

De huidige productie plus de ingeschatte realisatie uit de pijplijn komt op 35,7 terawattuur. Daarmee is de Klimaatakkoord-doelstelling van ten minste 35 terawattuur in 2030 in zicht en haalbaar.

Streefdoel niet haalbaar
Het streefdoel van 55 terawattuur blijft voor 2030 echter buiten beeld. De hoeveelheid windenergie is licht gegroeid met 0,6 terawattuur in realisatie en 0,5 terawattuur in de pijplijn. De groei in realisatie van zonne-energie is daarentegen afgevlakt ten opzichte van eerdere jaren, mede door de veranderende subsidieregeling SDE++ en de landelijke interbestuurlijke afspraken over de voorkeursvolgorde zon.

Provincies en andere partijen bevorderen de ontwikkeling van windenergie vanwege de cruciale rol ervan in de energiemix, de stabiliteit van het elektriciteitsnetwerk en de stabiliteit van het energieaanbod. Niet alle regio’s krijgen echter hun ambitie gerealiseerd voor 2030. Zij houden deze ambitie veelal vast voor de periode na 2030.

Diverse belemmeringen
De realisatie van wind en zon kent volgens de onderzoekers nog steeds diverse belemmeringen. Zorgen over de impact van duurzame opwek, misinformatie, gebrek aan politieke steun, gebrek aan investeringszekerheid, netcongestie en het uitblijven van de milieunormering wind belemmeren de voortgang. Door prioriteit voor andere ruimtevragers zoals wonen en Defensie wordt het vinden van nieuwe locaties bovendien verder bemoeilijkt.

Steeds meer regio’s creëren zelf perspectief op een duurzaam energiesysteem. Ze formuleren zelf een opdracht passend bij de regionale uitdagingen, met de blik op 2030, 2040 of 2050. Combinaties van opwek, besparing, warmte, batterijopslag maar ook vraagsturing en andere vormen van flexibiliteit zijn daarbij de sleutels om netcongestie tegen te gaan en te kunnen blijven ontwikkelen.

Energiegemeenschappen in opkomst
Het aantal gemeenten dat lokaal eigendom van zonne- en windenergie goed regelt in het beleid neemt licht toe. Energiecoöperaties ontwikkelen door naar energiegemeenschappen. Die organiseren niet alleen lokaal eigendom, maar maken het ook mogelijk de opgewekte stroom te delen, op te slaan en te verkopen.

In het local4local-concept hanteren zij eerlijke en stabiele prijzen voor stroom en warmte gebaseerd op kostprijs, zonder winstoogmerk. Tegelijk is er volgens Nationaal Programma RES onrust door zorgen over gezondheid en hinder door windturbines. Het is belangrijk deze met alle relevante partijen te bespreken.

Duidelijke keuzes nodig
De regio’s vragen om heldere landelijke keuzes over de toekomst van duurzame opwek. Lokale en regionale overheden willen meedenken en meebeslissen, bijvoorbeeld over de verdeling van de schaarse netcapaciteit. Ook vragen zij om vernieuwing in de manier van financieren.

De huidige financieringssystematiek sluit niet goed aan bij de decentrale ontwikkelingen in het energiesysteem. Nieuwe prijsprikkels zijn nodig, bijvoorbeeld om kortere transportafstanden en daarmee het voorkómen van netcongestie te belonen. Het is volgens hen belangrijk dat oplossingen zoals batterijen, warmtenetten, net-neutraal bouwen en slim laden worden gestimuleerd op een manier die kosten en baten eerlijk verdeelt.