Kabinet lanceert nieuw nationaal programma voor energiesysteem

Lokale afstemming van vraag en aanbod moet volgens demissionair minister Hermans van Klimaat en Groene Groei netcongestie oplossen en tegelijkertijd de energiekosten beheersen.

Drieledige aanpak
De visie van het kabinet richt zich op 3 kernpunten. Allereerst wil de regering vraag en aanbod van energie op elk schaalniveau optimaal in balans brengen. Ten tweede streeft het kabinet naar betere samenhang tussen gebiedsontwikkeling en het energiesysteem. Tot slot wordt ingezet op regie vanuit sociaal-maatschappelijk perspectief.

'Decentrale ontwikkelingen kunnen aanzienlijke maatschappelijke en economische voordelen bieden op onze leefbaarheid en de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van het energiesysteem', schrijft Hermans in een brief aan de Tweede Kamer. Deze aanpak sluit aan bij het Nationaal Plan Energiesysteem dat eind 2023 werd gepresenteerd en forse ambities voor zonnepanelen bevat.

Energiehubs centraal
Minister Hermans meldt verder dat het Stimuleringsprogramma energiehubs een cruciale rol speelt in de kabinetsplannen. Voor dit programma werd eerder al 166 miljoen euro vrijgemaakt voor de periode 2024-2030. Een energiehub is een slim gestuurd, decentraal energiesysteem waar energieopwek en energiegebruik in een specifiek gebied maximaal op elkaar worden afgestemd.

Het kabinet ziet potentie voor maar liefst 1.200 locaties voor energiehubs, verspreid over bedrijventerreinen, woonwijken en mobiliteitshubs. Momenteel worden tientallen initiatieven in regionale samenwerking ondersteund, waarvan 10 pilots al een groepscontract hebben gesloten. Het einddoel is ambitieus: minimaal 500 energiehubs realiseren voor 2030, conform het advies 'Slim met Stroom' van Gerard Schouw.

Deze energiehubs creëren flexibiliteit in het energiesysteem en ontlasten de energienetten. Om succesvol te zijn, is volgens Hermans meer nodig dan alleen technische infrastructuur; ook verdienmodellen, organisatievormen en lokale afspraken zijn essentieel. De focus ligt nu vooral op bedrijventerreinen, maar de opgedane ervaringen zullen later worden toegepast in de gebouwde omgeving en mobiliteitssector. ‘Op basis van de ervaring die de afgelopen jaren is opgedaan zal dit jaar een keuze worden gemaakt over de inzet van middelen voor de opschalingsfase na 2025’, duidt de minister. ‘De Kamer zal hierover eind van het jaar geïnformeerd worden.’

Rijksgronden voor energieopwek
In haar Kamerbrief heeft de minister ook aandacht voor het programma Opwek van Energie op Rijksvastgoed (OER) dat rijksgronden beschikbaar stelt voor duurzame energieopwekking. ‘Een nieuwe ontwikkeling binnen het OER-programma dat meer wordt ingezet op een systeembenadering zodat hernieuwbare elektriciteit onderdeel wordt van een robuust en decentraal energiesysteem. De kern van deze aanpak is dat het nieuwe aanbod op een slimme manier zal worden verbonden met regionale energievragers. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van drijvend zonnepark De Slufter op de Rotterdamse Maasvlakte.’

Het OER-programma is onlangs uitgebreid met gronden van ProRail en Defensie, naast de al beschikbare terreinen van Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf. In 2025 kent OER daarmee 45 projecten met een gezamenlijke potentiële opwekcapaciteit van ongeveer 1.000 tot 2.000 megawattpiek.

Nieuw nationaal programma
Een belangrijk onderdeel van de kabinetsplannen is de oprichting van een nieuw nationaal programma voor het energiesysteem per 1 januari 2026. Dit programma bundelt de krachten van 3 bestaande interbestuurlijke programma's: het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NP RES), het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NP LW) en het SamenwerkingsProgramma Integraal Programmeren Energiesysteem (SP IPE).

Het nieuwe programma beoogt medeoverheden efficiënter te ondersteunen en te ontzorgen bij de energietransitie. In dat kader worden ook de rollen van energieregio’s met hun Regionale Energiestrategieën (RES’en) en energyboards tegen het licht gehouden. Het doel is om in te zetten op regionale samenwerking zonder een nieuwe bestuurslaag te creëren. De Tweede Kamer zal eind 2025 nader worden geïnformeerd over dit nationale programma.