PBL: warmteplannen gemeenten niet concreet genoeg

Alle Transitievisies Warmte (TVW) moesten eind 2021 klaar zijn. Eerder uitte Eigen Huis al kritiek omdat huiseigenaren te weinig bij de planvorming betrokken zouden zijn. De gemeenten zijn momenteel alweer drukdoende om de transitievisies om te zetten in Wijkuitvoeringsplannen.

Technische keuzes
Het PBL oordeelt nu dat de transitievisies geen vast format of hard doel hebben en gemeenten daardoor de plannen op zeer uiteenlopende wijze hebben ingevuld. Dat maakt het volgens de onderzoekers lastig om de plannen onderling te vergelijken. Om de plannen te analyseren, heeft het PBL nu een overzicht gemaakt van technische keuzes, randvoorwaarden en de mogelijke bijdrage aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving.

Uitvoeringsfase
Uit deze analyse blijkt dat 70 procent van de gemeenten het doel van een aardgasvrij gebouwde omgeving onderschrijft, terwijl andere veel genoemde doelen ‘energieneutraal’ en ‘klimaatneutraal’ zijn. Van de 9 miljoen woningen en andere gebouwen in Nederland vallen er 6,9 miljoen onder minstens 1 verduurzamingsplan. Voor het jaar 2030 vallen 1,7 miljoen woningen en andere gebouwen onder minstens 1 plan. Een kwart daarvan heeft de uitvoeringsfase in zicht.

De meeste plannen zijn echter nog weinig concreet en bevinden zich nog in een onderzoekende of voorbereidende fase. 74 procent van de plannen in de TVW’s heeft namelijk geen kwantitatief doel en minder dan de helft van de gemeenten heeft tussendoelen gesteld voor 2030. Ook worden technische keuzes en tijdpaden vaak nog niet benoemd. In de transitievisies die dit wel doen, staan voor 2030 plannen voor 370.000 nieuwe warmtenetaansluitingen, 79.000 elektrische warmtepompen en 82.000 hybride warmtepompen. Voor nog eens een half miljoen woningen en andere gebouwen wordt de installatiekeuze nog opengehouden.

Teller blijft steken
Het PBL stelt dat de teller voor aardgasvrije woningen maximaal blijft steken op twee derde van het doel van 1,5 miljoen verduurzaamde woningen en andere gebouwen in 2030 uit het Klimaatakkoord. Als ook de plannen voor na-isolatie worden meegeteld, kan het doel uit het Klimaatakkoord gehaald worden, op voorwaarde dat de plannen die nog niet in de buurt van uitvoeringsfase zijn, worden versneld en alle randvoorwaarden en obstakels worden aangepakt.

De realisatie van veel plannen is afhankelijk van het invullen van randvoorwaarden en wegnemen van belemmeringen. Hierbij kijken gemeenten vooral naar het Rijk. 80 procent van de plannen noemt financiële obstakels als belemmering. Ruim de helft van de plannen stelt haalbaarheid en robuustheid als voorwaarde. Er is een brede behoefte aan een duidelijk kader voor hoe gemeenten hun rol invullen. Fundamentele keuzes rondom de inzet van warmtenetten en hernieuwbare gassen moeten nog gemaakt worden.

Actualisatie in 2026
De huidige analyse is een momentopname van de TVW’s. Om een grotere bijdrage aan de verduurzaming van de gebouwde omgeving te kunnen leveren, zullen de TVW’s bij de volgende actualisatie in 2026 concreter en uitgebreider moeten zijn. Het zal dan volgens het PBL echter te kort dag zijn om nog een flinke bijdrage aan doelen voor 2030 te kunnen leveren. De geactualiseerde plannen kunnen wél een belangrijke rol spelen bij de verduurzaming van de gebouwde omgeving in het decennium daarna.

In hun huidige vorm dragen de Transitievisies Warmte volgens het PBL met 2,1 megaton CO2-reductie maximaal een vijfde bij aan de benodigde emissiedaling om door het kabinet genoemde indicatieve emissiedoelen in de gebouwde omgeving in 2030 te realiseren. Dan zouden ook plannen die zich nog in de voorbereidende of onderzoekende fase bevinden al uitgevoerd moeten zijn.