Werkgroep nieuw kabinet: salderingsregeling bezorgt kwetsbare huishoudens hogere energierekening

Dat stelt de onafhankelijke ambtelijke formatiewerkgroep Klimaat en Energie die een adviesrapport heeft opgesteld voor het nieuwe kabinet. Daarin wordt onder meer aandacht gevraagd voor de betaalbaarheid van de energierekening voor huishoudens.

Minder gas, meer stroom
‘In de komende decennia gaat er veel veranderen in het energieverbruik van huishoudens en daarmee mogelijk ook op de energierekening’, schrijven de ambtenaren. ‘Minder gasverbruik en meer (flexibel) elektriciteitsverbruik, eigen opwek en opslag van elektriciteit, en overstap naar collectieve warmtevoorzieningen kunnen leiden tot groeiende verschillen in de hoogte van de energierekening tussen groepen huishoudens, zeker wanneer sommige groepen geen mogelijkheid hebben om te investeren in de verduurzaming van de woning en subsidies te gebruiken. Daarnaast zal door bestaand beleid de beprijzing van aardgasgebruik verder oplopen omdat het verder verschuiven van de lasten van elektriciteit naar aardgas voorzien is in het basispad tot 2030.’

De werkgroep wijst erop dat verschillen kunnen toenemen tussen huishoudens die – noodgedwongen – veel aardgas blijven gebruiken en huishoudens die de overstap naar elektriciteit of andere collectieve warmtevoorzieningen wel kunnen maken. Energiebesparing  – door bijvoorbeeld goede isolatie – is een effectieve manier om de energierekening lager te krijgen.

Hogere lasten door salderen
De werkgroep wijst in dit kader ook op het negatieve effect van het salderen door zonnepaneeleigenaren. ‘De salderingsregeling zorgt voor hogere lasten bij kwetsbare huishoudens. De salderingsregeling kost huishoudens zonder zonnepanelen geld, omdat de extra kosten door de energieleverancier worden verrekend in de variabele tarieven voor alle huishoudens. Een afbouw van de regeling scheelt enkele honderden miljoenen euro’s per jaar aan inkomstenderving.’

Deze derving en andere kosten worden op dit moment gesocialiseerd over alle huishoudens in Nederland. ‘En kost een gemiddeld huishouden zonder zonnepanelen al snel enkele honderden euro’s aan extra kosten per jaar’, vervolgt de werkgroep. ‘Omdat zonnepaneleneigenaren vaker een relatief hoog inkomen hebben, zorgt de salderingsregeling momenteel voor een – over het algemeen denivellerende – herverdeling.’

Daarbij wijst de werkgroep naar het onderzoek van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en op het feit dat de terugverdientijd van zonnepanelen ook na afschaffen van de salderingsregeling aantrekkelijk blijft.

Bredere problematiek
Met publieke middelen de energierekening verlagen, betekent dat lasten elders moeten worden verhoogd. Ook geldt dat middelen die worden ingezet voor het direct verlagen van de rekening niet kunnen worden ingezet voor permanentere oplossingen zoals isolatie en het verduurzamen van de verwarming van woningen.

Het ligt volgens de werkgroep voor de hand betaalbaarheidsproblemen van de energierekening te bezien in het licht van de bredere problematiek rond bestaanszekerheid en armoede. ‘Hoofdzakelijk kan worden gekeken naar het algemene beleid voor koopkracht en armoede. Dit heeft als voordeel dat het kan worden gericht op de groepen die het kwetsbaarst zijn. Tegelijkertijd blijft energie besparen op deze manier lonen, zodat de transitie niet vertraagt.’

Verschillende opties
Als het nieuwe kabinet toch maatregelen wil nemen die erop gericht zijn om de energiekosten voor huishoudens op een andere manier te compenseren, zijn er volgens de werkgroep verschillende opties.

‘Een nieuw kabinet kan kijken naar opties om de nettarieven te verlagen, opties om de belastingen te verlagen en bredere opties om te compenseren. Voor de meeste van deze opties geldt dat het heel lastig is om deze te richten op alleen de kwetsbare huishoudens. Dit is een generiek nadeel van compensatie binnen een verbruikersdomein.’