Financiering recycling zonnepanelen: verwijderingsbijdrage alsnog een optie voor stichting OPEN

Waar Nederland vroeger een verwijderingsbijdrage kende voor elektronische apparaten, is er sinds 2014 sprake van een omslagsysteem waarbij de recyclingkosten pas gefinancierd worden als de inzameling en verwerking daadwerkelijk plaatsvinden.

Kamervragen
In het artikel ‘Producent van morgen betaalt recyclingkosten voor producent van gisteren’ stelde de redactie van Solar Magazine al in maart 2020 dat de zonne-energiesector daarmee door de rijksoverheid in staat is gesteld zijn eigen doos van Pandora te creëren. ‘Nederland heeft echter de keuze gemaakt om de recyclingkosten voor aangeschafte elektrische en elektronische apparatuur – en dus ook zonnepanelen en omvormers – te financieren in het jaar dat de recycling plaatsvindt’, stelde Jan Clyncke, managing director van het in Brussel gevestigde PV CYCLE, destijds in het betreffende artikel. ‘Die financiering vindt plaats via de producentencollectieven. De Nederlandse zonne-energiesector schuift daarmee een grote kostenpost voor zich uit.’

Tom van der Lee en Suzanne Kröger stelden destijds Kamervragen naar aanleiding van het bewuste artikel van Solar Magazine. Toenmalig minister Van Veldhoven verzekerde de 2 Kamerleden van GroenLinks in haar antwoorden dat er in de toekomst geen algemeen financieringstekort zou ontstaan voor de recycling van zonnepanelen.

Opnieuw ophef
Toch kwam het thema afgelopen december opnieuw in het nieuws toen Kiki Hagen en Henri Bontenbal namens D66 en CDA Kamervragen stelden aan staatssecretaris Steven van Weyenberg van Infrastructuur en Waterstaat over de recycling van zonnepanelen. Zij stelden die naar aanleiding van een uitzending van het actualiteitenprogramma Nieuwsuur, dat in een reportage meldde dat ‘80 miljoen zonnepanelen in 2024 een tikkende milieutijdbom zijn’.

AVV
De producentenorganisaties van zonnepanelen en omvormers, witgoed, consumentenelektronica, verlichting, gereedschappen en ICT richtten in januari 2020 de stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (OPEN) op. Die kreeg vervolgens van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) voor onder meer de recycling van zonnepanelen en omvormers.

Roadmap
De Stichting OPEN stelt naar aanleiding van de ophef die is ontstaan door de uitzending van Nieuwsuur dat ‘het belangrijk is dat de financiering van de toekomstige inzameling en recycling van zonnepanelen wordt veiliggesteld’.

De organisatie meldt het afgelopen kalenderjaar aan een roadmap te hebben gewerkt met daarin de stappen voor de komende jaren. Op dit moment is de afdanking van zonnepanelen nog zeer gering, een paar honderd ton per jaar en dit levert beperkingen op om hoogwaardige verwerking mogelijk te maken. ‘Met ons huidige volume zou een hoogwaardige installatie slechts 1 à 2 weken per jaar in bedrijf zijn, wat een onrealistisch scenario is. Over 5 tot 8 jaar zal het volume aan afgedankte zonnepanelen voldoende zijn om een hoogwaardige verwerking gericht op grondstofterugwinning van waardevolle materialen zoals silicium, zilver en andere kritische grondstoffen wel mogelijk te maken.’

Voldoende tijd
Er is volgens de Stichting OPEN daarmee voldoende tijd om de goede, hoogwaardige verwerking op te bouwen. ‘Wij werken hiertoe samen met onze zusterorganisaties in andere Europese landen, volgen de initiatieven in met name België, Frankrijk en Duitsland nauwlettend en steunen lokale initiatieven zoals Caparis Leeuwarden waar op kleine schaal hergebruik plaatsvindt. Hieruit volgt dat hoogwaardige verwerking en hergebruik straks prima te doen is, mits aan 2 voorwaarden wordt voldaan. Ten eerste een goede, gedegen financiering en ten tweede voldoende volume – van ten minste 10.000 ton per jaar – om een installatie zinvol te kunnen gebruiken.’

Zichtbare financiële bijdrage
De financiering voor deze hoogwaardige toekomstige verwerking moet volgens de Stichting OPEN op korte termijn georganiseerd worden. ‘Momenteel worden er jaarlijks zo’n 200.000 ton (red. in 2020), ofwel 200 miljoen kilo nieuwe zonnepanelen op de markt geregistreerd. Dit komt neer op circa 10 miljoen nieuwe zonnepanelen per jaar. Gezien de lange levensduur zullen deze zonnepanelen ergens tussen 2040 en 2050 in grote hoeveelheden afgedankt worden en verwerkt moeten worden. Dan moeten de financiële middelen wel beschikbaar zijn om de logistiek, hergebruik en verwerking te kunnen bekostigen. Wij mogen immers de toekomstige generatie niet opzadelen met de kosten die straks zullen optreden.’

Stichting OPEN meldt in overleg te zijn met de overheid om een sluitende regeling te treffen voor deze toekomstige kosten. Hierbij wordt volgens de organisatie gedacht aan een zichtbare bijdrage, die wordt gekoppeld aan de subsidies voor zonnepanelen. Daarmee is de invoering van een verwijderingsbijdrage – met daaraan gekoppeld een verwijderingsfonds – weer een serieuze optie. De stichting hierover: ‘Het inzamelen en verwerken van zonnepanelen kost momenteel meer geld dan de grondstoffen opleveren. Dit zal naar verwachting niet wijzigen. Er zitten weliswaar waardevolle grondstoffen in zonnepanelen, zoals zilver, maar het percentage zilver in een zonnepaneel is zeer gering en de opbrengst dus ook. Er moet daarom nu geld gereserveerd worden om de zonnepanelen die vanaf 2035 massaal worden afgedankt, hoogwaardig te verwerken. We willen daarin voorzien via een fonds voor zonnepanelen. Met dit geld wordt een infrastructuur opgebouwd in Nederland samen met installatiebedrijven, inzamelaars, transporteurs, toekomstige verwerkers en de Nederlandse producenten en importeurs voor zonnepanelen.’

Freeriders voorkomen
De Stichting OPEN benadrukt tot slot dat het belangrijk is om voor alle partijen een gelijk speelveld te creëren waaraan door iedere producent en importeur naar rato van marktaandeel wordt bijgedragen. ‘Voorkomen moet worden dat er zogenoemde freeriders zijn die door het niet betalen van een bijdrage een concurrentievoordeel halen ten opzichte van producenten/importeurs die wél deze bijdrage betalen. Het mag duidelijk zijn dat een verwijderingsfonds voldoende checks & balances moet hebben. Dit wordt dan ook nader afgestemd met de overheid, als uitvloeisel van de afspraken die we met de overheid hebben gemaakt.’