Ministers: importheffingen zonnepanelen verminderen beschikbaarheid

Dat schrijven demissionair ministers Adriaansens van Economische Zaken en Van Leeuwen voor Buitenlandse Handel in een gezamenlijke brief aan de Tweede Kamer over een ‘Plan B’ voor eerlijke concurrentie en een gelijk speelveld op het gebied van internationale, industriële subsidies.

Waardeketens kwetsbaar
‘We zien de afgelopen jaren een verschuiving in het denken over overheidsingrijpen en industrieel beleid in de Europese Unie (EU) en daarbuiten’, aldus de 2 bewindslieden in hun Kamerbrief. ‘Hier liggen verschillende ontwikkelingen aan ten grondslag. Ten eerste komen geopolitieke spanningen, zoals die tussen de Verenigde Staten en China, steeds vaker tot uiting via economische maatregelen. Daarnaast hebben de Russische agressieoorlog in Oekraïne en de Covid-19-pandemie ons laten zien dat mondiale waardeketens kwetsbaar kunnen zijn.’

Die ontwikkelingen hebben volgens de demissionair ministers mogelijk negatieve gevolgen voor het Europees concurrentievermogen en gelijk speelveld, maar ook reacties vanuit de EU op interventies van derden kunnen dat hebben. Dat betekent volgens Adriaansens dat een gedegen probleemanalyse nodig is en het hele EU-instrumentarium betrokken dient te worden om te komen tot ‘proportionele beleidsantwoorden’. ‘Subsidies zijn een voor de hand liggend instrument bij het voeren van industriepolitiek, maar er is echter nog veel onbekend over de mate waarin derde landen subsidies inzetten, en de (verstorende) effecten hiervan op internationale handel’, stelt Adriaansens.

Batterijen
Adriaansens en Van Leeuwen stellen daarbij dat niet alle subsidies die in andere landen worden ingezet per definitie nadelig zijn voor Nederland en de EU. ‘Zo kunnen buitenlandse subsidies de kosten van onze importen verlagen zonder dat dit ten koste hoeft te gaan van onze economie, zeker wanneer er geen of weinig productie in de EU plaatsvindt.’

Van de steun die door de Chinese overheid aan het Chinese bedrijfsleven wordt gegeven, zijn volgens de demissionair minister geen betrouwbare cijfers beschikbaar. ‘Het is echter wel bekend dat China, onder andere via de Made in China 2025-strategie, een actief industriebeleid voert om in bepaalde waardeketens, zoals batterijen en zonnepanelen, een strategische positie in te nemen. Het gaat daarbij niet alleen om steun via subsidies, maar ook door middel van een planmatige economische aanpak, het geven van landrechten, goedkope leningen en coördinatie van overheidsproductie en -inkoop. De concurrentie tussen lokale Chinese overheden om industrieën aan te trekken, speelt hierbij een belangrijke rol.’

Amerika
Adriaansens en Van Leeuwen constateren dat ook Amerika de laatste jaren meer industriepolitiek is gaan voeren, bijvoorbeeld met de Inflation Reduction Act (IRA). ‘De IRA streeft ernaar om de energietransitie in de Verenigde Staten te versnellen door een mix van vraagstimulering- en productiestimuleringsinstrumenten. Ook hier gaat het niet alleen om het geven van financiële steun, maar betreft het ook andere maatregelen zoals stimulerende wet- en regelgeving, inzet van aanbestedingen vanuit de publieke sector, belastingprikkels, goedkope leningen en gerichte hulp bij infrastructuur. Verschillende maatregelen gaan gepaard met locatiegebonden criteria om productie op eigen bodem te stimuleren.’

Niet in belang
Toch is het volgens de 2 bewindslieden ondanks alle buitenlandse industriepolitiek niet altijd in het belang van Europa om – als er sprake is van een marktverstorende praktijk – daadwerkelijk handelsdefensieve maatregelen zoals importheffingen in te zetten. ‘Er moet ook rekening gehouden worden met de effecten van de maatregelen. Een voorbeeld hiervan is de import van zonnepanelen. De Europese markt is op dit moment zo afhankelijk van import, dat mogelijke handelsdefensieve maatregelen zouden leiden tot verminderde beschikbaarheid van zonnepanelen en significant hogere kosten voor de consument. Daarmee zou dit ook ten koste kunnen gaan van de energietransitie.’

Adriaansens en Van Leeuwen vinden daarom dat het ontstaan van strategische afhankelijkheden – zoals in het geval van zonnepanelen – zoveel mogelijk voorkomen moet worden. ‘Het actief versterken en diversifiëren van strategische sectoren vereist daarom aandacht.’