Inkomensafhankelijk prijsplafond geen optie, verlagen energiebelasting wel kansrijk

Dit meldt het kabinet dat in de afgelopen periode de mogelijkheden heeft geïnventariseerd om kwetsbare huishoudens – als dat nodig is – in 2024 meer gericht te helpen bij de hoge energieprijzen. Afgelopen februari werden daarbij al de resultaten van een eerste verkenning gepresenteerd. Het kabinet zal in augustus, bij de koopkrachtbesluitvorming, definitief besluiten welke maatregelen ingezet worden. Om te voorkomen dat maatregelen tegen die tijd onuitvoerbaar blijken, zet het kabinet nu al stappen om de verschillende maatregelen technisch voor te bereiden.

Slechte isolatie
‘Een nieuw pakket aan maatregelen zal rekening moeten houden met zowel de bredere inflatie als met energieprijzen die naar verwachting structureel hoger blijven dan voor de oorlog in Oekraïne’, constateert het kabinet. ‘Structureel herstel zal onder andere moeten plaatsvinden door verduurzaming van de gebouwde omgeving.’

Slechte isolatie wordt door het kabinet namelijk gezien als een van de oorzaken van de hoge energierekening van kwetsbare huishoudens. Het kabinet zet daarom in op het versnellen van de verduurzaming van de gebouwde omgeving. ‘Er wordt gewerkt aan een breed pakket aan maatregelen uit het Programma Versnelling verduurzaming gebouwde omgeving (PVGO). In het kader van de versnelling van de aanpak van energiearmoede heeft het kabinet vooruitlopend op de voorjaarsbesluitvorming additioneel 300 miljoen euro beschikbaar gesteld in 2023 voor de lokale isolatie aanpak van gemeenten voor kwetsbare huishoudens in koopwoningen (100 miljoen euro) en voor de opschaling van energiefixers en energiefixteams (200 miljoen euro).’

Nieuwe eerste schijven energiebelasting
Het kabinet stelt tegelijkertijd te beseffen dat voor een deel van de huishoudens de afloop van de koopkrachtmaatregelen per 2024 leiden tot financiële problemen, met name in een scenario waarin de energieprijzen en inflatie hoog blijven.

Het kabinet heeft daarom besloten om nieuwe eerste schijven te bouwen in de energiebelasting voor gas en elektriciteit. Dit creëert voor het kabinet de mogelijkheid om later dit jaar – als dit wenselijk is – de tarieven in de energiebelastingschijven ook daadwerkelijk aan te passen. ‘Het maakt eventuele tariefaanpassingen in deze schijven per 1 januari 2024 technisch mogelijk’, licht het kabinet toe. ‘Hierbij geldt wel dat een aanpassing van de tarieven in deze schijven de complexiteit in de energiebelasting vergroot, in het bijzonder ten aanzien van blokaansluitingen, waarmee onzeker is dat de steun terechtkomt bij alle huishoudens.’

Belastingvermindering en btw-verlaging
Verder overweegt het kabinet ook een 3-tal andere opties. Ten eerste een verlaging van de tarieven in de oude energiebelastingschijven, wat als voordeel zou hebben dat de besparingsprikkel intact blijft.

Een tweede optie die overwogen wordt, is een verhoging van de belastingvermindering. Per elektriciteitsaansluiting geldt in Nederland een belastingvermindering, omdat de Belastingdienst een deel van het energieverbruik als basisbehoefte ziet. Het kabinet onderzoekt bovendien of deze belastingvermindering per 2025 of 2026 uitsluitend kan worden beperkt tot huishoudens. Verder is het voor het kalenderjaar 2024 niet uitvoerbaar om de vermindering in de energiebelasting inkomensafhankelijk te maken. De mogelijkheid om dit voor latere jaren wel te doen, wordt eveneens verkend, maar het kabinet verwacht dat ook op langere termijn een inkomenskoppeling zeer complex zal zijn.

De derde en laatste optie is een verlaging van het btw-tarief op energie naar 9 procent. Deze maatregel is minder complex en eveneens uitvoerbaar per 1 januari 2024. Tegelijkertijd kleven er volgens het kabinet wel diverse nadelen aan: ‘Grotere verbruikers profiteren meer en het heeft een negatieve impact op de verduurzamingsprikkel. Nadeel is dat deze maatregel kostbaar is, omdat ook huishoudens die in staat zijn om de hogere lasten te dragen, profiteren.’

Toeslagen
Om huishoudens met een hoge energierekening gericht te kunnen ondersteunen, heeft het kabinet ook de mogelijkheden verkend om een energietoeslag via het reguliere toeslagensysteem in te stellen. Uit deze inventarisatie komt naar voren dat het niet mogelijk is om een energietoeslag in te voeren per 2024. Op zijn vroegst kan een nieuwe toeslag per 2025 in het leven geroepen worden.

Daarbij kan bovendien geen koppeling gelegd worden aan het energieverbruik of het energielabel van een woning, omdat deze gegevens nog niet structureel en uniform worden bijgehouden. De kans dat het kabinet een nieuwe energietoeslag invoert, is echter ongekend klein omdat dit ingaat tegen het voornemen van het kabinet om het gebruik van toeslagen af te bouwen. Wel treft het kabinet voorbereidingen om huishoudens eventueel tegemoet te komen via verhogingen van de zorg- en huurtoeslag.

Varianten prijsplafond
Tot slot heeft het kabinet diverse varianten van het huidige prijsplafond onderzocht, zoals een inkomensafhankelijk prijsplafond. Die laatste variant lijkt er sowieso niet te komen.

‘Varianten van gerichte prijsplafonds, zoals via een koppeling aan inkomensgegevens, zijn niet uitvoerbaar per januari 2024 omdat het realiseren van nieuwe juridische kaders en het koppelen van de data zeer complex en privacygevoelig is’, stelt het kabinet. ‘Voor een prijsplafond op basis van historisch verbruik is intensieve gegevensdeling tussen leveranciers nodig. Zij hebben aangegeven dit een te grote uitvoeringslast te vinden. Bovendien kunnen bij deze variant huishoudens tussen wal en schip vallen, doordat zij hun energieverbruik niet (makkelijk) verder kunnen verlagen, zoals huurders of huishoudens die hun woning eerder al hebben geïsoleerd.’