Staatssecretaris: financiering van recycling zonnepanelen niet op orde, onderzoek naar verwijderingsfonds

De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat doet deze uitspraak naar aanleiding van Kamervragen van het CDA en D66.

13 eurocent per zonnepaneel
Het actualiteitenprogramma Nieuwsuur maakte eind vorig jaar een reportage waarin het stelt dat ‘80 miljoen zonnepanelen in 2024 een tikkende milieutijdbom zijn’. De zorgen over het financieringsprobleem van de recycling van zonnepanelen leven volgens Heijnen niet alleen bij de overheid, maar ook bij de Stichting Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-waste Nederland (OPEN), die namens alle producenten en importeurs wettelijk verantwoordelijk is voor de inzameling en verwerking van afgedankte apparaten, waaronder zonnepanelen.

‘De huidige afvalbeheerbijdrage die Stichting OPEN in rekening brengt bij producenten en importeurs van zonnepanelen bedraagt 6,50 euro per 1.000 kilogram nieuwe zonnepanelen, wat neerkomt op circa 13 eurocent per paneel’, duidt de staatssecretaris. Dit bedrag is voldoende om de huidige kosten te dekken, maar is niet gericht op de financiering van toekomstige kosten. De huidige inzamel- en verwerkingskosten zijn momenteel laag, omdat er nog zeer weinig afgedankte zonnepanelen retour komen. Een bedrag van 13 eurocent is volgens Stichting OPEN echter niet voldoende om de zonnepanelen die nu in een hoog tempo op de markt worden gezet, in deze omvang later in het stadium van afdanking hoogwaardig te kunnen verwerken.’

Doos van Pandora
In het artikel ‘Producent van morgen betaalt recyclingkosten voor producent van gisteren’ stelde de redactie van Solar Magazine al in maart 2020 dat de zonne-energiesector door de rijksoverheid in staat is gesteld zijn eigen doos van Pandora te creëren. ‘Nederland heeft echter de keuze gemaakt om de recyclingkosten voor aangeschafte elektrische en elektronische apparatuur – en dus ook zonnepanelen en omvormers – te financieren in het jaar dat de recycling plaatsvindt’, stelde Jan Clyncke, managing director van het in Brussel gevestigde PV CYCLE, destijds in het betreffende artikel. ‘Die financiering vindt plaats via de producentencollectieven. De Nederlandse zonne-energiesector schuift daarmee een grote kostenpost voor zich uit.’

Verwijderingsfonds
Tom van der Lee en Suzanne Kröger stelden destijds Kamervragen naar aanleiding van het bewuste artikel van Solar Magazine. Toenmalig minister Van Veldhoven verzekerde de 2 Kamerleden van GroenLinks in haar antwoorden dat er in de toekomst geen algemeen financieringstekort zou ontstaan voor de recycling van zonnepanelen.

De onlangs aangetreden staatssecretaris Heijnen is het echter oneens met de conclusie die Van Veldhoven in 2020 trok. ‘De huidige afvalbeheerbijdrage is niet gericht op de bekostiging van de toekomstige hoogwaardige verwerking van de uitstaande voorraad aan reeds geïnstalleerde zonnepanelen. Gegeven de lange levensduur van zonnepanelen is het van belang dat via de afvalbeheerbijdrage op de nieuwe zonnepanelen voldoende geld wordt gereserveerd voor de toekomstige hoogwaardige verwerking van zowel de zonnepanelen die nu worden geplaatst als de al bestaande aanwezige voorraad. Volgens Stichting OPEN kan daarbij gedacht worden aan het opzetten van een verwijderingsfonds om de nieuwe én oude voorraad geïnstalleerde zonnepanelen te kunnen verwerken. De precieze wijze waarop dit kan worden vormgegeven, gefinancierd en beheerd, is de primaire verantwoordelijkheid van Stichting OPEN.’

Freeriders opsporen
De staatssecretaris benadrukt dat bij het afgeven van een Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) aan Stichting OPEN is afgesproken dat er een gedegen onderzoek zou komen naar de langjarige financiering van de hoogwaardige verwerking van afgedankte zonnepanelen. De stichting heeft inmiddels een roadmap met actiepunten opgesteld. ‘Aan de hand van de actiepunten in de roadmap zal het voor Stichting OPEN mogelijk zijn de structuur voor de financiering vast te stellen op basis van een toegesneden afvalbeheerbijdrage.’

Op basis van de AVV kan Stichting OPEN bij alle producenten en importeurs de afvalbeheerbijdrage in rekening brengen en kan freeriding worden tegengegaan. Het ontwijken van de afvalbeheerbijdrage door freeriders is volgens de staatssecretaris funest voor het gelijke speelveld door concurrentienadeel voor producenten en daarmede draagvlak voor het gehele systeem van afvalbeheer. ‘Het tegengaan en opsporen van freeriders is de primaire verantwoordelijkheid van Stichting OPEN. De AVV maakt het mogelijk voor hen om freeriders op te sporen en desnoods via de rechter medewerking af te dwingen.’

Grote volumes pas na 2030
De primaire verantwoordelijkheid voor het afvalbeheer van afgedankte zonnepanelen ligt bij Stichting OPEN. Heijnen hierover: ‘De stichting heeft aangegeven dat de afvalbeheerstructuur wordt uitgebreid om de toekomstige grote hoeveelheden vrijkomende zonnepanelen te kunnen inzamelen en verwerken. Denk daarbij aan het inregelen van inleverpunten, het verstrekken van inzamelmiddelen en het organiseren van een hoogwaardige verwerking. Ook gemeenten kunnen bijdragen door afgedankte zonnepanelen van consumenten in te nemen via de milieustraten.’

Volgens Stichting OPEN is er nog tijd om de fysieke inzamel- en verwerkingscapaciteit te vergroten, omdat op zijn vroegst na 2030 de grote volumes afgedankte zonnepanelen worden verwacht. ‘Maar voor de opzet van de financiering is er meer urgentie aan de orde en zal op korte termijn duidelijk moeten worden hoe door Stichting OPEN binnen het systeem van producentenverantwoordelijkheid, de financiële middelen zullen zijn gegarandeerd voor de toekomstige hoogwaardige verwerking’, besluit de staatssecretaris.