Zon in Landschap over zonneparken en landbouw: ‘Je wilt de stap maken van of-of naar en-en’

Op het Mediapark in Hilversum organiseerde het Nationaal Consortium Zon in Landschap deze maand een onlinetalkshow over ruimtelijke kwaliteit, biodiversiteit en dubbel landgebruik. Het consortium richt zich op ondersteuning van grootschalige integratie van zonne-energie in het landschap en telt anno 2020 enkele tientallen leden; van de ZLTO tot provincies, de natuur- en milieuorganisaties en zonne-energiebedrijven.

Wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen
Alex Schotman, landschapsecoloog bij Wageningen Universiteit & Research is een van de initiators van het innovatieproject EcoCertified Solar Parks. Hij ziet een grote behoefte aan onderzoek naar de invloed van zonneparken op de biodiversiteit. ‘Want om wetenschappelijk onderbouwde richtlijnen voor de biodiversiteit bij zonneparken te ontwikkelen, heb je waarnemingen nodig. Niet van één zonnepark, maar van veel verschillende zonneparken in verschillende landschappen en bij verschillende bodemtypen. Je moet het onderzoek dus grootschalig opzetten en dat gebeurt via EcoCertified Solar Parks. Bovendien is dit project complementair aan andere onderzoeken zoals het project SolarEcoplus. Binnen dat project wordt onderzoek gedaan naar de invloed van nieuwe zonneparken op de bodemkwaliteit en biodiversiteit. EcoCertified Solar Parks richt zich op bestaande zonneparken en op de vraag hoe je die het beste kunt beheren om de biodiversiteit tot ontwikkeling te laten komen.’

Uiteindelijk moet EcoCertified Solar Parks tot een certificaat leiden dat laat zien dat projectontwikkelaars dat doen wat nodig is om een hoge biodiversiteit te verkrijgen. Overigens ziet Schotman daarbij ook kansen voor de periode nadat gronden gebruikt zijn voor zonneparken. ‘De grond kan dan bijvoorbeeld weer als landbouwgrond fungeren. Het grote voordeel is dat je dan over een ziektevrije grond beschikt, omdat deze heel lang niet voor het telen van aardappelen of andere gewassen is gebruikt. Je hebt dus weer schone grond. Daarbij is het wel belangrijk dat de hoeveelheid organische stoffen van de grond onder zonneparken tot dat moment op peil gehouden wordt.’

Aarden wal
Stephan Schorn, landschapsarchitect bij Eelerwoude, is een van de kartrekkers van het innovatieproject SolarEcoPlus. ‘We gaan op zoek naar de optimale balans tussen het rendement voor zonneparken en een hoge biodiversiteit. Iedereen hunkert naar dit onderzoek, omdat we bevestiging willen van wat de impact van zonneparken is. Want hoe gaat het met de bodem? Gaat hij kapot, of wordt de biodiversiteit juist versterkt?’

Schorn, die als landschapsarchitect bij tal van zonneparken betrokken is bij de landschappelijke inpassing, heeft voor burgers die zonneparken uit het zicht willen onttrekken nieuws. ‘Voor klimaatverandering en droogte is de beplanting op een aarden wal bij zonneparken een ramp voor biodiversiteit. Wij krijgen echt jeuk van aarden wallen bij zonneweiden, maar vanuit het aspect draagvlak komen ze er vaak toch. Want ze onttrekken zonneparken aan het zicht van omwonenden.’

Hand in hand
Sandor Löwik, programmacoördinator Energietuinen bij de Natuur en Milieufederaties, hoopt dat zonneparken in de komende jaren steeds vaker meerdere functies krijgen. ‘Wij willen het opwekken van energie, recreatie, educatie en innovatie hand in hand laten gaan. Je spreekt dan niet langer van een zonnepark, maar van een echte energietuin.’

De businesscase is vooralsnog de barrière. Löwik hierover: ‘Als je 60 procent van de oppervlakte van een zonnepark benut voor andere functies dan energie opwekken, kost dat geld. En helaas zijn functies als recreatie en educatie vaak moeilijk in geld uit te drukken. De uitdaging is om de voor die nieuwe extra functies voldoende financiële middelen te verkrijgen. Dat zijn nu vaak nog subsidies, maar je wilt eigenlijk een concept dat subsidieloos kan draaien zodat het in grote mate navolging gaat krijgen.’

Combinatie van functies
Een ander project dat inzet op de combinatie van functies is Symbizon dat zonvolgende zonnepanelen combineert met strokenteelt.

Eric Tonnaer van energiebedrijf Vattenfall heeft hoge verwachtingen van het project. ‘We zoeken naar de optimale combinatie tussen energieopwekking en landbouw. Je wilt de stap maken van of-of naar en-en. Met dubbelzijdige zonnepanelen die de zon van het oosten naar westen volgen, minimaliseren we het ruimtegebruik en maximaliseren we de opbrengst van zonnepanelen. Hierdoor houden we op dezelfde grond ruimte over voor landbouw. De eerste opzet lijkt een positieve businesscase te laten zien, maar dat is ook afhankelijk van de opbrengst van de zonnepanelen. Het project is een praktijkproef om te achterhalen of we geen zaken vergeten zijn in onze businesscase. We geloven echt in dit concept, anders zouden we er niet aan beginnen.’

Kansen en oplossingen
Luuk van Wezel, projectleider Klimaat & Energie bij ZLTO, ziet het als vanzelfsprekend dat boeren meedraaien in de innovatieprojecten. Hij stelt dat 25 procent van de agrariërs nu al land ter beschikking wil stellen voor de opwekking van zonne-energie. ‘Agrariërs zijn al jarenlang actief bezig met de energietransitie. Er is veel ervaring en tegelijkertijd zijn we nog maar net begonnen met de energietransitie. En wij willen onze bijdrage leveren. We kunnen als land- en tuinbouworganisatie namelijk wel roepen dat we geen zonneparken op landbouwgrond willen, maar we moeten vervolgens ook laten zien wat we wél willen en waar we kansen en oplossingen zien.’

Dit is het tweede artikel over de talkshow van het nationaal consortium Zon in Landschap met aandacht voor biodiversiteit, dubbel landgebruik en agri-pv. Het eerste artikel ‘We moeten laten zien dat het anders kan’ is hier na te lezen.