Schiphol wint rechtszaak, 78.000 van 230.000 zonnepanelen moeten weg

Dat heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank Noord-Holland vandaag bepaald in het kort geding dat Schiphol en KLM hadden aangespannen.

Ernstige hinder
De eigenaar van het zonnepark heeft in Haarlemmermeer 4 velden met in totaal bijna 230.000 zonnepanelen. Het zonnepark ligt direct onder de aanvliegroutes van de Polderbaan en de Zwanenburgbaan van Schiphol. Sinds oktober 2024 melden piloten dat zij bij het naderen van Schiphol ernstige hinder ondervinden van de schitteringen van de zonnepanelen.

Piloten hebben melding gemaakt van onder meer verblinding, beperkt zicht, oogpijn en de onmogelijkheid om naar buiten te kijken gedurende meerdere seconden. Sommige rapporteerden dat het tijdelijk onmogelijk was om de instrumenten in de cockpit af te lezen, de landingsbaan te zien en te focussen op de landing. De hinder treedt op bij helder weer, vanaf eind augustus tot en met april op bepaalde tijdstippen van de dag.

Vergunningskwestie
De gemeente Haarlemmermeer verleende in oktober 2021 een omgevingsvergunning aan De Groene Energie Corridor (DGEC) voor de aanleg van het zonnepark. In de vergunning stond als voorwaarde dat er gebruikgemaakt moest worden van ‘cadmiumvrije en deeply textured (vermindering reflectie) zonnepanelen’. Deze speciale zonnepanelen zouden volgens onderzoek van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) geen hinderlijke reflecties veroorzaken.

Eind 2023 vroeg DGEC wijziging van deze voorwaarde aan omdat de voorgeschreven zonnepanelen niet meer leverbaar waren. De gemeente stemde hiermee in zonder Schiphol hierbij te betrekken. DGEC plaatste vervolgens ‘light textured’ zonnepanelen in plaats van de oorspronkelijk voorgeschreven ‘deeply textured’ zonnepanelen. Volgens de rechter had DGEC hiermee een risico genomen door niet de aanbevelingen van de Inspectie Leefomgeving en Transport op te volgen om vooraf met Schiphol te overleggen en een proefopstelling te maken.

Veiligheidsrisico
Volgens het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) veroorzaken de zonnepanelen wat bekend staat als ‘yellow glare’, waarbij de mate van verblinding zodanig is dat er een redelijke kans bestaat op nagloeiing van beperkte duur. De kans op een onstabiele landing met verlies van controle tot gevolg is volgens de Integral Safety Management System 14 keer groter bij vluchten waar schittering optreedt.

Schiphol heeft in maart de Polderbaan al 13 dagen gedurende 2 uur per dag moeten sluiten om de veiligheid van het vliegverkeer zeker te stellen. Dit leidde tot vertragingen en had gevolgen voor omwonenden, de luchtverkeersleiding en luchtvaartmaatschappijen.

Mislukt overleg
Na de eerste meldingen over de hinderlijke schitteringen is er sinds februari meermaals overleg geweest tussen Schiphol, DGEC, de gemeente Haarlemmermeer, de Inspectie Leefomgeving en Transport, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Luchtverkeersleiding Nederland. Tijdens deze overleggen werd een stuurgroep gevormd, maar partijen kwamen niet tot een oplossing.

Schiphol bood aan de kosten van tijdelijke verwijdering en opslag van de zonnepanelen voor te financieren, maar DGEC stelde als voorwaarde dat zij volledig schadeloos gesteld zou worden voor alle kosten en inkomstenderving. Volgens DGEC zou verwijdering van het zonnepark zonder volledige compensatie tot een faillissement leiden.

Standpunten partijen
Schiphol en KLM betoogden in de rechtszaak dat het zonnepark een ernstig gevaar voor de vliegveiligheid vormt en dat DGEC maatregelen moet nemen om de schitteringen weg te nemen. Ze wezen erop dat ook andere luchtvaartmaatschappijen zoals Transavia, easyJet, TUI en Corendon deze mening delen.

DGEC betwistte dat er sprake is van een gevaarzettende situatie en wees erop dat het zonnepark is gebouwd volgens de geldende vergunningsvoorwaarden. Volgens DGEC waren de meldingen van piloten subjectief en ging het slechts om een zeer klein percentage van het totale aantal landingen. DGEC stelde voor dat Schiphol zelf maatregelen zou nemen, zoals het sluiten van de banen op zonnige dagen of het waarschuwen van piloten zodat zij zonnebrillen kunnen dragen.

Rechterlijke uitspraak
De voorzieningenrechter oordeelt dat de eigenaar van het zonnepark er niet zonder meer op mocht vertrouwen dat zij tegenover Schiphol rechtmatig handelde door zich aan de vergunning te houden. Volgens de rechter heeft de eigenaar een situatie in het leven geroepen die een ernstig gevaar voor de vliegveiligheid veroorzaakt en een aanzienlijk risico op zeer ernstige ongevallen met zich meebrengt.

De rechter komt op basis van verschillende onderzoeken tot de conclusie dat de hinderlijke schittering voornamelijk wordt veroorzaakt door de velden A en B. De eigenaar wordt verplicht om de in totaal 78.492 zonnepanelen van deze velden te verwijderen; een gedeelte moet voor 1 september weg zijn en de rest voor 15 oktober.

De rechter besloot niet het hele zonnepark te laten verwijderen, zoals Schiphol had gevraagd. Veld D veroorzaakt volgens de onderzoeken helemaal geen ‘yellow glare’ en bij veld C is de blootstelling zeer beperkt. De rechter acht het daarom proportioneel om alleen de velden A en B te laten verwijderen, waardoor twee derde van het zonnepark in stand kan blijven.

Financiële gevolgen
De kosten van de bouw van het zonnepark bedragen circa 86 miljoen euro, waarvan 55 miljoen is gefinancierd door een lening met een looptijd van 17 jaar. Het zonnepark heeft een jaarlijkse productiecapaciteit van circa 130 gigawattuur aan duurzame elektriciteit, gelijk aan het energieverbruik van ongeveer 40.000 huishoudens.

Schiphol heeft meerdere malen aangeboden de kosten van het tijdelijk verwijderen en opslaan van de zonnepanelen voor te financieren in afwachting van een definitieve oplossing. De rechter oordeelt dat dit een proportionele maatregel is, omdat meer dan de helft van het zonnepark in stand blijft en de eigenaar dus inkomsten zal kunnen blijven genereren.

Als DGEC niet tijdig aan de veroordelingen voldoet, moet het bedrijf een dwangsom van 1 miljoen euro betalen, plus 50.000 euro voor iedere dag dat het in gebreke blijft, met een maximum van 25 miljoen euro.