NIPV: ‘Verbetering informatiedeling over energieopslagsystemen cruciaal voor veiligheidsregio’s’

Wat doe jij bij het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV)?
‘Het NIPV is hét kennisinstituut voor crisisbeheersing en brandweerzorg in Nederland. We ondersteunen veiligheidsregio’s, overheden en andere partners, onder andere middels onderzoek, onderwijs en informatievoorziening. Ik ben inhoudelijk verantwoordelijk voor de producten van de onderzoeksgroep die zich richt op de veiligheid van de maatschappelijke verduurzaming en transport, het lectoraat Energie- en Transportveiligheid.’

Dan heb je het tegenwoordig ook al snel over batterijen…
‘Zon en wind zijn volatiele bronnen: soms is er te veel, soms te weinig energieopwek, of is de energie op een andere plek dan waar nodig. Batterijen brengen flexibiliteit, bijvoorbeeld opslag van energie bij overproductie van hernieuwbare stroom overdag om die ‘s avonds te consumeren. Ze zijn ontegenzeggelijk heel belangrijk voor onze energietransitie. Maar we moeten ook goed begrijpen wat ze betekenen voor onze veiligheid. Wat zou er mis mee kunnen gaan, wat zijn daarvan de mogelijke gevolgen, en hoe kun je de risico’s beperken?’

Wat je moet doen als het fout gaat?
‘Het begint met risico’s van batterijen in beeld brengen. Als er wat fout gaat, dan heb je in het ergste geval gewonden en/of doden als gevolg van een felle brand, explosie of het vrijkomen van een toxische wolk. Voorkomen is het beste – de basis van de veiligheidspiramide – maar niet altijd mogelijk. Vervolgens kun je maatregelen nemen in de omgeving, zoals batterijen op een zekere afstand van gebouwen plaatsen of goed bereikbaar maken voor hulpdiensten – het middendeel van de veiligheidspiramide. De top van deze piramide is incidentenbestrijding, bedoeld om effecten te beperken, bijvoorbeeld middels bluswerkzaamheden en evacuatie. Let wel, incidentbestrijding is “slechts” een final line of defence. Dat betekent in feite dat je met name door middel van risicobeheersing incidenten moet voorkomen, of ook in het ontwerp maatregelen neemt die bijdragen aan het klein houden van de incidentgevolgen.’

NIPV houdt zich hiermee bezig?
‘Wij analyseren ontwikkelingen in de energietransitie, bestuderen incidenten, en delen de bevindingen met het werkveld van de veiligheidsregio’s. Daarnaast brengen we onze kennis gericht naar andere partijen, tevens private, bijvoorbeeld netbeheerders, infrastructuurontwikkelaars, verzekeraars, bergers en gemeentelijke, provinciale en landelijke overheden.’

In hoeverre hebben veiligheidsregio’s batterijen voldoende in beeld?
‘De grotere (industriële) systemen, zakelijke batterijen en buurtbatterijen, staan redelijk op het netvlies, bijvoorbeeld doordat ontwikkelaars contact opnemen met veiligheidsregio’s over projecten of dat initiatieven om een energieopslagsysteem te plaatsen ter sprake komen tijdens overleggen met de gemeente of omgevingsdiensten. Maar een volledig overzicht en een gestructureerd afdwingbare procedure hiertoe is er niet, hoewel daar vanaf eind dit jaar verbetering in zal komen.’

Wat gebeurt er dan?
‘Zoals het er nu naar uitziet zullen vanaf begin 2026 batterijen vanaf 20 kilowattuur worden opgenomen in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal), als milieubelastende activiteit. Dat betekent dat er algemene rijksregels aan verbonden zijn, zoals bijvoorbeeld een registratieplicht, meldplicht en/of een vergunningsplicht. Vergunningsaanvragen komen bij de omgevingsdienst op het bureau, en dan kan de veiligheidsregio – die vaak waardevolle input kan leveren – geconsulteerd worden voor veiligheidsadvies bij zo’n aanvraag. Die advisering is echter niet verplicht, waardoor het nog altijd voor kan komen dat ook grotere energieopslagsystemen onbekend zijn bij de veiligheidsregio. En dan hebben we het nog niet over de kleinere opslagsystemen – thuisbatterijen. Daar hebben de hulpdiensten nu totaal geen zicht op, met alle risico’s van dien voor incidentbestrijders.’

Waarom moeten veiligheidsregio’s ook thuisbatterijen op hun radar hebben?
‘We hebben al heel wat incidenten gezien met batterijen in woonomgeving, onder meer in auto’s en light electric vehicles, en ook in huis, bijvoorbeeld tijdens het laden van een elektrische fiets, e-step of robotstofzuiger. Een thuisbatterij, vaak 5 kilowattuur of meer, bevat heel veel energie. Is er een woningbrand, dan kunnen dergelijke energieopslagsystemen onverwachts voor explosies, fakkels en rondschietende onderdelen zorgen. En daarbij zijn dergelijke systemen moeilijk te blussen; vragen veel en langdurig koelwater.’

Dat maakt het bestrijden van een woningbrand extra risicovol en lastig…
‘Exact. Vroeger was het blussen van een woningbrand in deze optiek relatief simpel. De brandweer ging de woning binnen en zette de hoofdschakelaar in de meterkast om en de gaskraan dicht, en het huis was “energieloos”. Met een thuisbatterij is dat anders: die kan grote hoeveelheden energie opgeslagen hebben. Je wilt dus weten of er één staat, wat er dan exact staat en ook waar die staat als je als brandweer bij een brand een woning binnengaat.’

Batterijen verbonden met het stroomnet moeten worden geregistreerd, kleine via energieleveren.nl en vanaf 20 kilowattuur bij de netbeheerder…
‘Een behoorlijk deel van de batterijen wordt niet gemeld, zoals Stedin en Kadaster eerder aangaven in Solar & Storage Magazine. Het is dus allereerst, op wat voor manier dan ook, relevant dat dit wel gaat gebeuren. Maar daarmee ben je er nog niet. De veiligheidsregio’s hebben momenteel geen toegang tot die registraties. Netbeheerders weigeren deze gegevens omwille van privacyredenen met de veiligheidsregio’s te delen. Er moet dus verbetering komen in de informatievoorziening over de aanwezigheid, aard en locatie van thuisbatterijen in woningen, ten behoeve van incidentbestrijding. Informatie over grotere batterijen is van groot belang in het kader van de gehele veiligheidspiramide: ten eerste om de risico’s te beheersen, ten tweede om de omgevingsveiligheid voldoende te borgen en, als final line of defence, de incidentbestrijding te faciliteren.’