Europese zonne-energiemarkt: ‘Nog steeds gezond, maar inzet op flexibilisering en elektrificatie key’

Hoe ziet SPE de status van de huidige zonne-energiemarkt in Europa?
‘2024 was een recordjaar. Er werd zo’n 65,5 gigawattpiek aan zonnepanelen geïnstalleerd. Tegelijkertijd, zo geven we aan in onze EU Market Outlook For Solar Power 2024-2028, nam de uitrol wezenlijk af. De afgelopen 3 tot 4 jaar raakten we gewend aan jaarlijkse groeipercentages van 40 tot 50 procent. Afgelopen jaar moesten we genoegen nemen met slechts 4 procent.’

Hoe zorgelijk is dat?
‘Hoewel marginaal, er is nog steeds sprake van groei. Wij trokken daarom niet de rode maar de gele kaart voor Europese beleidsmakers en systeembeheerders. De zorg is dat deze daling van de groei structureel is, zal doorzetten of dat die zelfs omslaat in negatieve cijfers.’

Met alle gevolgen van dien voor de sector…
‘Met het uitbreken van de oorlog in Oekraïne ontstond een energiecrisis. Zonnepanelen waren ontzettend populair vanwege de hoge stroomprijzen. Daarnaast werd alom gezien dat ze kunnen zorgen voor meer energieonafhankelijkheid van Europa. Inzetten op meer pv is in het algemeen belang. Het installatietempo werd naar een ontzettend hoog niveau getild door onze sector. We delivered when Europe needed us most. Daar kunnen we trots op zijn.’

Maar dat is terugkijken…
‘Om onze doelen voor 2030 te halen, moeten we jaarlijks zo’n 70 gigawattpiek aan zonnepanelen installeren. Daar doken we vorig jaar dus onder. Die slow down zit niet zozeer in het utiliteitssegment, maar in zon op dak, bij consumenten en kleine bedrijven. Dat moet veranderen.’

In Nederland is de dip enorm…
‘Nederland is een specifiek verhaal. Het is een klein land, maar de vierde pv-markt van Europa en Europees nummer 1 in zonnepanelen per inwoner. Nu wordt er echter tegen de limieten van het net opgelopen. Mede daardoor, en het negatieve sentiment aangaande zonnepanelen bij consumenten als gevolg van overheidsbeleid, is het een van de Europese landen waar in 2024 minder zonnepanelen werden geïnstalleerd dan het jaar daarvoor.’

Er is alleen sprake van overvolle netten wanneer de productie van zonnestroom piekt.
‘Op Europese schaal wordt onder de streep slechts 7 procent van de grid-capaciteit benut. Er is dus een redelijke marge voor het benutten van die netten. Om dat optimaal te doen, is meer flexibiliteit van de hard- en software noodzaak, en bijvoorbeeld de implementatie van time-of-use-tarieven, om aanbod en vraag bij elkaar te brengen. Het is frustrerend om te zien dat die tarieven nog geen gemeengoed zijn. Het belang van invoering werd al geadresseerd in de Europese Elektriciteitsrichtlijn van 2019.’

SPE pleit voor meer inzet op flexibilisering van het energiesysteem?
‘Absoluut, ook wat betreft de uitrol van energieopslagsystemen bijvoorbeeld. Daarin moeten geen stappen worden gezet maar sprongen worden gemaakt, onder andere middels meer harmonisering en productstandaarden. De businesscase is nu vaak nog lastig te maken, omdat zowel laden als ontladen van batterijen wordt belast. Ook dit probleem werd al in de Elektriciteitsrichtlijn van 2019 aangekaart. Dat is echter geen harde wetgeving en het werd niet serieus genoeg genomen door lidstaten, waardoor we nu met de gebakken peren zitten. System operators moeten dus wakker worden wat dit betreft. Daarnaast is het belangrijk dat de nieuwe Europese commissie werk maakt van elektrificatie om de vraag naar stroom te vergroten.’

Dat gaat gebeuren?
‘Met het aantreden van de nieuwe commissie is er even sprake van radiostilte wat betreft nieuw beleid. Maar het is al wel duidelijk dat er een nieuw actieplan elektrificatie aankomt als deel van de Clean Industrial Deal. Grote bedrijven zien ook steeds meer dat elektrificatie de energierekening kan drukken middels het benutten van lage stroomprijzen. Het financieren van de capex is echter vaak uitdagend, de investeringen zijn enorm. Zij moeten daarin worden bijgestaan.’

Meer flexibilisering en elektrificatie zijn langetermijnoplossingen, zonne-energiebedrijven leven in het hier en nu…
‘Het zijn heel moeilijke tijden voor onze sector, dat is een feit. We zien grote distributeurs consolideren en een nieuw evenwicht zoeken. Ook bij omvormerfabrikanten vallen ontslagen. Installateurs zetten tevens in op meer kostenefficiency. Nieuwe markten zoeken in de vorm van verbreding, zowel wat betreft producten als internationalisering, is ook een manier om de negatieve effecten van de huidige ontwikkelingen te mitigeren. Maar de Europese zonne-energiemarkt groeit nog steeds, en is dus gezond te noemen. Tegelijkertijd is de situatie alarmerend en actie noodzaak willen we onze klimaatdoelen halen.’