Het Dilemma | Wederopstanding pv-industrie mogelijk in EU? ‘Samenwerking VS en Europese IRA noodzaak’

Jij leidde de recente IEEE PVC Conference in Seattle. Daar ging het veel over solar-manufacturing in de Verenigde Staten (VS).
‘Als voorzitter geef je onder andere een openingspraatje waar je als gastheer de sfeer en de “mind- set” positief kunt beïnvloeden. Tegelijkertijd heb je de mogelijkheid om naast reguliere onderwerpen – bijvoorbeeld verhalen over fundamentele fotovoltaïsche (pv)-technologische ontwikkelingen, pv-systeemtoepassingen en -betrouwbaarheid en de toekomstige rol van kunstmatige intelligentie (AI) in de zonne-energiesector – accenten aan te brengen in side events. Ik heb gekozen voor meer focus op het opzetten van een regionale pv-industrie.’

Dat is geen gebruikelijk thema?
‘Dit was de 52^ste editie van deze conferentie. In Europa en Azië worden soortgelijke evenementen georganiseerd, respectievelijk EUPVSEC en PVSEC. Deze zijn the-place-to-be als je op de hoogte wilt zijn van de meeste recente technologische ontwikkelingen aan het begin van de waardeketen van fotovoltaïsche kennis. Mede door de centralisatie van de pv-waardeketen in Azië, was manufacturing in het laatste decennium geen groot aandachtspunt op deze Amerikaanse conferentie. Met de komst van de Inflation Reduction Act (IRA) van president Biden verandert het speelveld en is manufacturing in de VS zeer actueel.’

Voorzitter zijn van de IEEE PVC is een eer?
‘Ik ben erin gerold. Wat begon met deelname en daarna het mede vormgeven van het programma over dunnefilmsilicium-technologie ontaarde in meerdere vrijwilligersfuncties. Uiteindelijk – als je zo goed als alle functies hebt doorlopen – word je dan gepromoveerd tot voorzitter. Dat was een mooie en intensieve ervaring. Maar nu zwaai ik af, met uitzondering van deelname aan een adviescommissie met oudgedienden. De volgende generatie neemt de organisatie over. Zo garandeer je voldoende innovatievermogen om de conferentie relevant en vernieuwend te houden.’

Wat stelt de Amerikaanse pv-industrie voor?
‘In de VS staat op dit moment minstens 22 gigawattpiek jaarlijkse pv-moduleproductiecapaciteit. 4 bedrijven scoren boven 1 gigawatt. Dat zijn First Solar, Qcells, Canadian Solar en Elin Energy met een respectievelijke productiecapaciteit van 6,3, 5,1, 5 en 2 gigawattpiek. Dit is zo’n 2 tot 3 procent van de globale capaciteit. Als referentie: de maakindustrie in Europa scoort nog slechter met een totale jaarlijkse productiecapaciteit van 14 gigawattpiek aan zonnepanelen. De hoofdboodschap is dat het qua schaal niet te vergelijken is met wat er in China gebeurt.’

Wat gaat de IRA opleveren?
‘Er zijn verschillende aankondigingen van bedrijven met plannen om uit te breiden of zich te vestigen in de VS. De prognose van enkele maanden geleden luidde een ingot- en wafer-expansie met 26 gigawattpiek. De voorgenomen expansie in zonnecel- en zonnepaneelproductie was toen in totaal 44 en 69 gigawattpiek, wat zou leiden tot een totale moduleproductiecapaciteit van 81 gigawattpiek. Deze getallen geven aan dat de pv-waardeketen in de VS nog voor een belangrijk deel met componenten – ingots, wafers en cellen – uit Azië gevoed gaat worden. En om de globale verhouding aan te geven: de huidige Chinese zonnecel- en zonnepaneelproductiecapaciteit bedraagt al ongeveer 1 terawattpiek. Let wel, er zijn twijfels of de enorme, ongeëvenaarde uitbreiding van productiecapaciteit in China wel duurzaam is voor de grote Chinese spelers.’

Maar die Amerikaanse subsidie in de vorm van fiscale voordelen werkt dus wel.
‘Prognoses op basis van voornemens van marktpartijen zijn mooi. Sommige initiatieven worden met zekerheid gerealiseerd, voor andere is dat echter nog niet te zeggen. Er zitten bovendien uitdagingen in het realiseren van de Amerikaanse solarketen, bijvoorbeeld producenten van materialen, equipment manufacturers en de beschikbaarheid van geschoolde mensen. Dat zijn serieuze bottlenecks die niet zomaar opgelost zijn en maken het opbouwen van een Amerikaanse pv-industrie ingewikkeld en tijdrovend.’

Er is ook positief nieuws?
‘De keynotespreker van de conferentie Peter Fath, chief executive officer van RCT Solutions, rekende uit welk verschil in kosten Europa en de VS moeten overbruggen om de concurrentie met de sterk gesponsorde Chinese pv-industrie aan te kunnen, bijvoorbeeld op het gebied van perc-, TOPCon- en heterojunctiezonnecellen. We hebben het dan in al die gevallen over zo’n 10 eurocent per wattpiek. Het goede nieuws voor de markt in de VS is dat de support vanuit de IRA en de accijnzen die op Chinese producten worden geheven voldoende zijn om deze kostenprijskloof te overbruggen. Europa kan een belangrijke rol spelen, omdat wij nog steeds de nodige equipment manufacturers en expertise hebben om deze productielijnen te kunnen bouwen. Vanuit dat oogpunt schuilt een grote meerwaarde in sterker samenwerken tussen beide continenten in het optuigen van een pv-industrie in de VS.’

In Europa zijn de kaarten anders geschud…
‘Ook Europa wil een eigen pv-industrie opbouwen, onder meer om minder afhankelijk te worden van zonnepanelen uit China en Russisch gas. Deze ambities zitten echter nog op het niveau van wensdenken, niet op dat van het optuigen van concreet duurzaam en effectief beleid, zoals in de VS, India of China. Europa is voor nu weinig succesvol, kijk bijvoorbeeld naar het vertrek van de zonnecel- en zonnepaneelproductie van Meyer Burger naar Amerika. Er moet een Europees equivalent van de IRA komen, maar dat bestaat nog niet. Ons “systeem” werkt tegen. Dit komt door het spanningsveld tussen het Europese geloof in vrije globale handel aan de ene kant, en aan de andere kant de eventuele noodzaak voor protectionistische industriepolitiek met als geopolitiek doel het lokaal waarborgen van de relevante industrieën. De generatie van Europese politici die voor de laatste optie kiest, moet nog opstaan, en dat is hoog tijd.’

Waarom?
‘Alle energietransitiemodellen tonen aan dat zonne-energie een dominante rol gaat spelen. 60 tot 80 procent van de totale energiebehoefte – afhankelijk van de regio – gaat door zonne-energie worden ingevuld. We gaan het gewoonweg niet redden zonder regionale productie, bijvoorbeeld vanwege geopolitieke factoren, de schaarste aan materialen en CO2-uitstoot die gepaard gaat met transport. Om dat waar te maken, moeten we ook hier dat gat in productiekosten van die 10 eurocent per wattpiek met China dichten. Dat kan alleen middels vergelijkbare financiële support die bedrijven elders in de wereld ontvangen.’

Dat gaat dan ook daadwerkelijk gebeuren?
‘Ik zie nog geen signalen die daarop duiden. De Europese Commissie zal dus in beweging moeten komen. Ondertussen heeft Nederland echter al wel een mooie stap gezet met een subsidie aan onze solarindustrie via het Nationaal Groeifonds. Die bedraagt 320 miljoen euro. Dat is een mooi bedrag voor Nederland, maar het zet uiteraard geen zoden aan de dijk op Europese schaal. Het is echter wel uniek in Europa. Laten we hopen dat het andere lidstaten snel inspireert om net zoiets te doen.’