Batterijopslag op utiliteitsschaal - Wanneer gaat het nu eigenlijk echt los?

De GIGA Buffalo is met een vermogen van 25 megawatt en een opslagcapaciteit van 48 megawattuur de grootste operationele batterij van Nederland. Het energieopslagsysteem werd vorig jaar oktober onder toeziend oog van klimaatminister Jetten in gebruik genomen. Het eerste kwartaal van 2023 liet GIGA Storage opnieuw van zich horen; in januari opende het bedrijf een kantoor in België, in maart werd in minder dan 1 uur bijna 2 miljoen euro kapitaal opgehaald via het financieringsplatform DuurzaamInvesteren. Het Nederlandse GIGA Storage groeit als een speer, maar geldt dat ook voor de thuismarkt?

Broodje kroket
‘Er zijn 2 kanten aan dit verhaal’, vertelt Nijs. ‘De behoefte aan grootschalige energieopslagsystemen is onmiskenbaar. Het moet, anders realiseren we onze energietransitie niet. De cijfers zijn ook duidelijk. Er is in Europa 600 gigawatt vermogen aan opslagcapaciteit nodig in 2050, in Nederland is dat 50 tot 60 gigawatt. Daarmee kunnen de kolen- en gascentrales echt uit en batterijen hun flexrol ten volle spelen. Een tweede reden is de Nederlandse netcongestieproblematiek, hoewel daar nuance in aan te brengen valt – die bestaat feitelijk alleen op enkele, kortstondige piekmomenten. Grote batterijen vormen een oplossing, maar dat geldt ook voor maatregelen zoals demand response en netverzwaring. De andere kant van het verhaal is dat een energieopslagsysteem geen broodje kroket is.’

Theorie en praktijk
Nijs noemt de realisatie van een grootschalig energieopslagsysteem complex, en wel om vele redenen. Theoretisch en technisch is er geen enkel probleem. Maar de praktijk is volgens hem vooralsnog weerbarstig. Een project van plan naar werkelijkheid brengen, kost al snel meer dan 2 jaar; onder andere vanwege de dialoog met vele betrokkenen en de omgeving, langdurige vergunningstrajecten en aansluiting op het stroomnet. Daarnaast wijst hij op de hoge transportkosten voor exploitanten van batterijsystemen in Nederland, de reden waarom de GIGA Buffalo binnen een gesloten distributienetwerk is geplaatst.

Lange adem
Nijs: ‘Vorig jaar is voor gigawatts aan netaansluitingen van systemen aangevraagd in Nederland. Dat is mooi, maar ik vraag me af of al die partijen de complexiteit en de uitdagende realisatietrajecten overzien en aankunnen. Wat sowieso blijft, is dat de projecten een kwestie van een lange adem zijn. Duidelijk is tevens dat de marges dun zijn in Nederland, zeker zolang de transportkosten die netbeheerders rekenen niet naar beneden worden gebracht, iets wat de EU overigens ook wil. Het is dus absoluut niet snel geld verdienen, temeer omdat het zeer dure systemen zijn. Ze verdienen zich bijvoorbeeld niet terug met alleen peakshaving bij een zonnepark, de businesscase schuilt voor nu vooral in handel op de energie- en onbalansmarkten. En waar wind en zon zekerheid in rendement ontlenen aan de SDE++ en stroomafnameovereenkomsten (ppa’s), is er bij het exploiteren van batterijen dus sprake van merchant risk. Banken worden daar niet heel snel heel enthousiast van.’

Impasse
‘Er moet aparte regelgeving en tarifering komen in Nederland voor grootschalige batterijopslagsystemen’, zo benadrukt Nijs. Hij ziet geen onwil op dit vlak, niet bij het Rijk, de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en niet bij de netbeheerders. ‘Iedereen weet wat er moet gebeuren en de wil is er, toch is er nog sprake van een impasse. Die moet snel worden doorbroken; we hebben haast met de energietransitie.’

Desalniettemin is Nijs positief over de nabije toekomst, en hij wijst daarbij op de positieve ontwikkelingen bij GIGA Storage. ‘Ondanks de financiële risico’s van dit moment is er geen gebrek aan kapitaal; investeerders weten dat dit een grote markt van de toekomst is. Die komt nu echt los. Zo zullen wij dit jaar nog meerdere projecten in Nederland aankondigen, vergelijkbaar met de GIGA Buffalo en wellicht zelfs nog veel groter. Ondertussen zien ook wij grote mogelijkheden in de Belgische markt, mede omdat daar net zoals in andere Europese landen het probleem van de hoge transportkosten niet speelt. In Nederland worden wat dat betreft vooralsnog kansen gemist.’