Voortgang Regionale Energiestrategieën stokt, netcongestie leidt in twee derde regio’s tot vertraging

Dat meldt het Nationaal Programma RES (NP RES).

55 terawattuur
NP RES ondersteunt de 30 Nederlandse energieregio’s die een RES opstellen bij het maken en uitvoeren van de plannen in de RES. In de RES’en 1.0 hebben de regio’s een jaar geleden plannen gepresenteerd voor de realisatie van 55 terawattuur wind- en zonne-energie in 2030.

Via een zogenaamde foto geeft NP RES 2 keer per jaar een blik op waar de 30 regio’s staan in het proces naar 2030. Deze foto is gebaseerd op een vragenlijst die in de regio’s is uitgezet, aangevuld met interviews. Eind dit jaar komt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bovendien met de RES Monitor 2022.

Doelen onveranderd
In de ‘foto’ van juli 2022 concludeert NP-RES dat de 30 energieregio’s na de presentatie van de RES 1.0 de samenwerking hebben voortgezet en de RES-doelen op veruit de meeste plekken onveranderd zijn.

‘Wel lijkt de voortgang in veel regio’s de afgelopen maanden beperkter dan de periode daarvoor’, aldus NP RES. ‘Een van de oorzaken is dat er een afbouw heeft plaatsgevonden in de bezetting van verschillende RES-organisaties. Deels vanwege overheveling van RES-uitvoering van regio’s naar gemeenten, en deels omdat er lange tijd geen financiële zekerheid was over de RES-ondersteuning. Opnieuw opbouwen kost tijd, onder andere vanwege de krappe arbeidsmarkt. Daarnaast was het door de gemeentelijke verkiezingen een tijd ingewikkeld om besluiten te nemen. De verwachting is dat de komst van nieuwe bestuurders en volksvertegenwoordigers weer voor versnelling zal zorgen.’

Zorgen over tijdige realisatie
De RES-biedingen zijn in veel regio’s op dit moment (nog) onveranderd sinds de RES 1.0. Wel zijn er volgens NP RES zorgen over de tijdige realiseerbaarheid van een gedeelte van de biedingen. ‘Een aantal regio’s geeft aan niet alle vergunningen op tijd te kunnen verlenen voor 2025. Of daarmee ook de 35 terawattuur in gevaar komt, is nog niet bekend. Ook het Nevele-arrest (red. een uitspraak van de Raad van State over normen voor windmolens) zorgt voor onzekerheid. Ongeveer de helft van de regio’s verwacht vertraging vanwege deze uitspraak, ook al is de precieze impact van het arrest nog niet overal duidelijk.’

Netcongestie
NP RES constateert verder dat het volle stroomnet roet in het eten gooit. ‘In vrijwel alle regio’s is inmiddels sprake van netcongestie. In minimaal tweederde van de regio’s loopt de uitvoering van projecten hierdoor naar verwachting vertraging op. De verwachting in veel regio’s is dat ambities niet precies in de huidige vorm gerealiseerd zullen worden. Er zijn slimme oplossingen nodig om ambities te realiseren. Er wordt ook gezocht naar combinaties met vraag – industrie, woningbouw, et cetera – en andere manieren om het stroomnet te ontlasten of uitbreidingen te versnellen.’

Zoekgebieden zon
In de uitwerking van de ambities en het concreet maken van bestaande zoekgebieden is in veel regio’s beperkt zichtbare voortgang geboekt. Dat komt mede door bestuurlijke wisselingen, tijdsintensieve ruimtelijke processen en draagvlak.

‘Ook ambities voor zon op dak – en zon op andere objecten – zijn nog niet overal verdeeld over gemeenten/gebieden’, duidt NP RES. ‘Wel wordt in meer dan de helft van de regio’s regie gepakt op zon op dak, bijvoorbeeld met een uitvoeringsstrategie. Verankering van ambities voor wind en zon in omgevingsbeleid is op provinciaal niveau op veel plekken al gebeurd, maar moet op gemeentelijk niveau in veel regio’s nog gebeuren. Dit levert op sommige plekken spanning op met vergunningverlening voor 2025.’

Milieueffectrapportage
Voortaan leveren de 30 energieregio’s elke 2 jaar een ‘RES Voortgangsdocument’, te beginnen op 1 juli 2023. Het aanpassen van plannen of het vaststellen van nieuwe kaders voor toekomstige ontwikkelingen leidt tot een ‘RES Herijking’. Deze herijking is vaak plan-MER-plichtig. Zo’n plan-MER geeft vroegtijdig inzicht in de gevolgen van de ambities voor duurzame energie in de fysieke leefomgeving. Dat sluit aan bij de manier van werken in de RES. Verwacht wordt dat veel regio’s deze herijking uiterlijk begin 2024 vaststellen. Dit vanwege de tijd die nog nodig is voor vergunningverlening voor projecten en infrastructuur. Die moeten voor 1 januari 2025 zijn verleend om in 2030 35 terawattuur wind- en zonne-energie op land te kunnen opwekken.