Provincies kunnen in 2050 stroomvraag niet dekken door te snel groeiende vraag

Het onderzoek ‘Omgaan met provinciale schaarste’, uitgevoerd door CE Delft in opdracht van de Natuur en Milieufederaties, laat zien dat de huidige provinciale plannen onhaalbaar zijn. Als provincies doorzetten met uitbreidende industrieclusters en nieuwe datacenters, neemt de elektriciteitsvraag in sommige regio’s met 350 tot 400 procent toe richting 2050. Om dat bij te benen zou de duurzame opwekcapaciteit moeten vertienvoudigen, een opgave die ruimtelijk volgens de onderzoekers simpelweg onmogelijk is.

Provincies verschillend geraakt
Vrijwel alle provincies komen in de knel, maar op verschillende manieren. Groningen en Zeeland zien de sterkste relatieve groei door industrie. Noord- en Zuid-Holland en Noord-Brabant krijgen de grootste absolute toename van de vraag. Utrecht, Limburg, Noord-Holland, Overijssel, Zuid-Holland en Gelderland kunnen volgens de analyse nooit voldoende duurzame energie opwekken om hun toekomstige vraag te dekken.

Annie van de Pas, directeur-bestuurder van de Natuur en Milieufederaties, waarschuwt voor de gevolgen. ‘Ruimte en netcapaciteit zijn beperkt. Zonder landelijke regie, duidelijke keuzes, een stevige inzet op besparing en slimmer ruimtegebruik spelen we provincies mogelijk tegen elkaar uit en groeit de ongelijkheid in toegang tot energie’, zegt Van de Pas.

Grootverbruikers krijgen voorrang
Vooral energie-intensieve industrie en datacenters drijven de vraag op, terwijl ruimte en netcapaciteit al op slot zitten. Grootverbruikers krijgen voorrang, ondanks hun soms beperkte maatschappelijke waarde. Datacenters claimen bijvoorbeeld veel netcapaciteit, maar leveren weinig banen op. Industrieën die op de langere termijn minder hard nodig zijn, eisen nu grote aansluitingen op. Het gevolg is volgens de federaties dat woningbouw, middelgrote en kleine bedrijven en maatschappelijke voorzieningen steeds vaker worden verdrongen.

‘Door niet te kiezen, creëren we energietekorten. We moeten durven te sturen op grootverbruikers die ook echt bijdragen aan het toekomstige verdienvermogen van Nederland’, zegt Van de Pas. Het onderzoek benadrukt dat de kernvraag niet langer is hoeveel energie opgewekt kan worden, maar waarvoor die energie gebruikt wordt.

Discussie over prioriteiten
‘Als we alle energieslurpers vrij spel blijven geven, blijven wonen, toekomstgerichte bedrijvigheid en natuurherstel achteraan in de rij staan’, aldus Van de Pas. ‘En dan komen we op een punt dat er straks niet meer te kiezen valt. Omdat nieuwbouwwoningen en andere belangrijke energievragers niet meer kunnen worden aangesloten en we onze natuur niet voldoende kunnen herstellen.’

‘We moeten de discussie durven aangaan: van en voor wie is onze energie? Is die, bijvoorbeeld, voor de kunstmestfabriek, of sluiten we daarmee nieuwe woningen aan?’, vervolgt Van de Pas. Het onderzoek introduceert een spanningsindicator per provincie, die zichtbaar maakt waar vraag en duurzaam aanbod uit elkaar lopen. In veel provincies leidt het volle stroomnet al tot wachtlijsten voor nieuwe aansluitingen.

Besparing en prioritering
De Natuur en Milieufederaties pleiten voor vraagreductie, energiebesparing en multifunctioneel ruimtegebruik. Ook stimulering van landschappelijk ingepaste natuurinclusieve zonneparken en slimmer energiegebruik moeten helpen. Daarnaast vragen zij voorrang voor toekomstbestendige sectoren, prioritering van lokale behoeften zoals woningen en middelgrote en kleine bedrijven, en het afremmen van grootschalige industrieën zoals datacenters zolang hun meerwaarde niet aantoonbaar is.

Het onderzoek is uitgevoerd voor alle 12 provincies en rekent de toekomstige elektriciteitsvraag en het duurzame opwekpotentieel door voor 2030, 2040 en 2050.