Vlaamse netbeheerders ervaren tsunami aan aanvragen voor stroomaansluitingen

Tijdens een hoorzitting in de commissie Energie van het Vlaams parlement lichtten de netbeheerders de actuele uitdagingen rond netcongestie toe. Door de explosie aan aanvragen moeten bedrijven langer wachten op een aansluiting op het stroomnet.

1.656 aanvragen
Fluvius heeft momenteel 1.656 aanvragen voor nieuwe of zwaardere bedrijfsaansluitingen op het distributienet in behandeling. Van deze aanvragen die de netbeheerder momenteel verwerkt, is voor het merendeel een oplossing beschikbaar in de vorm van flexibiliteit.

Bij 181 aanvragen is een finaal onderzoek nodig, wat betekent dat er nog geen pasklare oplossingen klaarliggen. Tegelijkertijd zijn er nog meer dan 600 aanvragen die wel gewoon aangesloten kunnen worden.

Vertienvoudiging batterijen
De situatie in Vlaanderen verslechtert snel, terwijl netbeheerders enkele jaren geleden nog aangaven dat Nederlandse toestanden niet aan de orde waren.

Op het hoogspanningsnet zien de netbeheerders een vertienvoudiging van het aantal studieaanvragen voor batterijen ten opzichte van hun huidige aanwezigheid. Voor datacenters werd de afgelopen jaren voor 70 terawattuur aan studieaanvragen ingediend, terwijl het totale elektriciteitsverbruik in België ongeveer 80 terawattuur bedraagt.

Aanzuigeffect uit buurlanden
Elia en Fluvius stellen dat mogelijk een aanzuigeffect speelt waarbij projectontwikkelaars uitwijken naar Vlaanderen, omdat buurlanden zoals Nederland en Duitsland strengere voorwaarden hebben opgelegd voor datacenters en batterijparken. De netbeheerders verwachten dat veel van deze aanvragen niet zullen uitmonden in concrete projecten, maar ze verlengen wel de wachtrij waardoor de doorlooptijd voor rijpe projecten aanzienlijk toeneemt.

Dit onderstreept volgens de netbeheerders de noodzaak van een maatschappelijk debat over welk type projecten het stroomnet moet ondersteunen en waar deze zich moeten situeren. Ook in buurlanden wordt deze discussie gevoerd. Voor residentiële aansluitingen zoals die van huishoudens bestaat volgens de netbeheerders geen probleem.

3 sporen nodig
Elia en Fluvius benadrukken dat een structurele aanpak van congestie een combinatie is van 3 sporen. Ten eerste blijven de netbeheerders fors investeren in de uitbreiding en versterking van het net. Tegen 2030 zal Elia de investering in Vlaanderen verdrievoudigd hebben. Sinds de goedkeuring van het investeringsplan in 2022 zijn 34 projecten gerealiseerd en de volgende 3 jaar zijn nog 68 gepland. Op een tijdshorizon van 10 jaar zullen meer dan 200 projecten zijn afgerond.

Fluvius voorziet jaarlijks 400 miljoen euro extra aan investeringen – bovenop de reeds voorziene 700 miljoen euro – om het distributienet proactief te versterken. Afgelopen zomer investeerde de Vlaamse regering 1,56 miljard euro in Fluvius voor versterking van het stroomnet. Omdat zulke investeringen tijd vragen, blijven de netbeheerders inzetten op flexibele aansluitingen. Dit biedt bedrijven een tijdelijke oplossing om toch al toegang te krijgen tot het net. Op termijn kan een flexibele aansluiting volgens de netbeheerders ook als permanente oplossing dienen, waar dat maatschappelijk wenselijk is.

Maatschappelijke keuzes noodzakelijk
Het derde spoor betreft maatschappelijke keuzes. Gezien de grote volumes aan gereserveerde capaciteit is in de ogen van de netbeheerders een strikter wachtrijbeheer noodzakelijk. Door maturiteitscriteria en het principe gebruik op tijd of raak het kwijt (GOTORK) toe te passen, vermijden de netbeheerders dat speculatieve of niet-rijpe aanvragen de wachtrij blokkeren en waardevolle capaciteit innemen.

Daarnaast zijn volgens Elia en Fluvius maatschappelijke keuzes rond capaciteitstoewijzing volgens het ‘swimming lanes’-principe nodig. Dit betekent dat verschillende categorieën gebruikers zoals industrie, batterijen, datacenters en hernieuwbare energie elk een deel van de netcapaciteit benutten. Het huidige first come first served-principe, waarbij de eerste die capaciteit aanvraagt deze ook krijgt, zorgt er volgens de netbeheerders voor dat het stroomnet niet altijd optimaal wordt gebruikt voor de maatschappelijke doelen waarvoor het oorspronkelijk is gebouwd.

Oplossingsgericht
Elia en Fluvius benadrukken tot slot dat een toekomstbestendig, haalbaar en betaalbaar elektriciteitssysteem alleen mogelijk is door nauwe samenwerking tussen netbeheerders, industrie, beleid en regulatoren. De versnelling in de energietransitie vraagt volgens hen veel veerkracht en oplossingsgericht denken, met aandacht voor de klant.

‘Enkel door tegelijk te investeren, flexibiliteit te stimuleren en duidelijke keuzes te maken, kan Vlaanderen de energietransitie waarmaken zonder economische groei te fnuiken’, besluiten ze.