Nelectra: negatieve injectietarieven een marktsignaal of alarmsignaal voor het beleid?

‘In de zomer gingen de negatieve tarieven opnieuw door het dak: zondag 10 augustus hadden we op 1 dag al meer uren een negatieve stroomprijs dan in het volledige jaar 2024’, aldus Van Steenlandt. ‘In het voorjaar van 2025 kregen honderden Vlaamse zonnepaneeleigenaars een koude douche. Ongeveer duizend gezinnen met een variabel injectiecontract kregen in april geen enkele vergoeding voor de stroom die ze op het net zetten. Sommigen moesten zelfs bijbetalen. Dat terwijl de overheid en installateurs jarenlang mensen aanmoedigden om te investeren in zonne-energie. Installateurs worden afgerekend op hun eerder verstrekt advies en het vertrouwen staat op het spel.’

75 van de 86 contracten
‘Installateurs hebben jarenlang klanten overtuigd om te investeren in zonnepanelen, moesten hen uitleggen dat de terugdraaiende teller zou verdwijnen en dat het prosumententarief werd ingevoerd’, vervolgt Van Steenlandt. ‘Nu moeten ze verkondigen dat er negatieve injectieprijzen bestaan wanneer ze overschot aan zonnestroom op het net willen zetten. Ondertussen worden installateurs door klanten bestookt met vragen over contractformules en marktmechanismen waar zij geen grip op hebben. Die rol ligt bij de energieleveranciers en de Vlaamse Nutsregulator (VNR), vroeger beter gekend als VREG.’

 België beschikt inmiddels over meer dan 10 gigawatt aan zonnepanelen. Op zonnige dagen met weinig verbruik ontstaat een tijdelijke overproductie, waardoor groothandelsprijzen onder 0 zakken. Van Steenlandt: ‘Voor wie een dynamisch of variabel injectiecontract heeft, kan de vergoeding dan negatief worden. Daarnaast blijkt uit onderzoek van VRT dat 75 van de 86 onderzochte contracten een clausule bevatten die negatieve tarieven mogelijk maakt. De meeste gezinnen beseffen dit niet totdat de eerste factuur komt.’

Een juridische kanttekening
De Vlaamse Nutsregulator is bevoegd om injectietarieven vast te stellen binnen het Vlaamse Energiedecreet. Maar die bevoegdheid is niet onbeperkt. Volgens zowel Belgisch als Europees recht moeten tarieven objectief, transparant en niet-discriminerend zijn, in verhouding staan tot de werkelijke netkosten en geen onevenredige kosten of lasten opleggen aan gezinnen die hun eigen hernieuwbare energie produceren, verbruiken of op het net zetten.

‘Volgens de Europese Richtlijn 2018/2001 (RED II) hebben burgers het recht om hun hernieuwbare energie zelf te verbruiken én hun overschot op het net te zetten’, stelt Van Steenlandt. ‘Tarieven die dat ontmoedigen, moeten met de nodige voorzichtigheid worden toegepast. Zeker als er geen alternatieven of overgangsmaatregelen zijn voorzien. Bovendien stelt zich de vraag of plotselinge wijzigingen – zonder overleg met de sector – niet botsen met het rechtszekerheidsbeginsel. Dit beginsel is essentieel voor gezinnen die investeren in langetermijntechnologie zoals zonnepanelen. In se gaat het om het terugschroeven van verwachtingen die jarenlang gevoed zijn door beleid en communicatie. Dat tast het vertrouwen aan van gezinnen die bewust investeren in zonnepanelen.’

Ook op politiek vlak groeit volgens Van Steenlandt de bezorgdheid. ‘Minister van Consumentenzaken Rob Beenders (Vooruit) heeft eerder dit jaar de Economische Inspectie gevraagd te onderzoeken of energieleveranciers die negatieve injectietarieven aanrekenen zich mogelijk schuldig maken aan oneerlijke handelspraktijken. Het onderzoek is lopende. Dat de federale overheid zich vragen stelt bij de wettelijkheid van zulke tarieven, onderstreept de nood aan duidelijkheid en bescherming voor gezinnen met zonnepanelen.’

Stimuleer slim energiegebruik
‘Slimme energiesturing via bijvoorbeeld een thuisbatterij, energiemanagementsysteem (ems) of een gekoppelde warmtepomp of laadpaal laat gebruikers toe om hun opgewekte stroom lokaal en efficiënt te verbruiken’, vervolgt Van Steenlandt. ‘De technologie is volop beschikbaar en in constante evolutie, maar het ontbreekt aan een coherent ondersteuningskader dat dit soort zelfverbruik ook werkelijk beloont.’

Nelectra pleit daarom voor een omslag in het beleid. ‘Niet de hoeveelheid opgewekte stroom moet centraal staan, maar het slimme gebruik ervan’, predikt Van Steenlandt. ‘Wie investeert in sturing, opslag of load shifting, moet fiscaal of tarifair beloond kunnen worden.’

Stabiel investeringskader
Een belangrijke hefboom daarbij is in de ogen van Nelectra de introductie van een gesplitst meetsysteem of een meetconcept dat toestaat om bepaalde energiestromen zoals naar de warmtepomp of laadpaal afzonderlijk te registreren en fiscaal gunstig te behandelen. ‘Daarnaast kunnen investerings- of installatiepremies voor slimme sturing van thuisbatterijen en ems-systemen helpen om de drempel te verlagen. Zo’n stimulans is niet louter een subsidie, maar een strategische investering in netstabiliteit, verminderde congestie en grotere energieautonomie.’

Wat vraagt Nelectra? ‘Allereerst een stabiel investeringskader voor hernieuwbare energie zodat installateurs hun klanten beter kunnen adviseren op lange termijn’, duidt Van Steenlandt. ‘Ten tweede transparante energiecontracten waarin injectieclausules duidelijker worden vermeld. De VNR heeft daarbij een essentiële rol als waakhond en moet consumenten actief informeren over deze bepalingen. De vraag van federaal minister van Consumentenzaken Rob Beenders aan de Economische Inspectie onderstreept de bezorgdheid rond negatieve injectietarieven. Verder wensen we voorafgaand overleg met de sector bij ingrijpende tariefwijzigingen met inbegrip van transparante impactanalyses en een juridisch verantwoorde aanpak die in lijn is met het Europese recht en het rechtszekerheidsbeginsel. Tot slot pleiten we voor een energiebeleid dat mensen aanmoedigt om zelfverbruik, opslag en sturing te optimaliseren in plaats van ze te bestraffen voor hun inspanningen.’

‘Zonnepanelen blijven, tot slot, een uitstekende investering. Wie het goede voorbeeld geeft, verdient duidelijke spelregels en een beleid dat hem niet voor zijn inspanningen bestraft’, besluit Van Steenlandt.