Olof van der Gaag: ‘Overheid moet elektrificatie fors gaan stimuleren’

Er wordt in Nederland enorm veel groene stroom geproduceerd. Zo is ruim 50 procent van de nationale elektriciteitsopwekking hernieuwbaar. Dat is een enorme prestatie, maar pas het eerste deel van het verhaal van de energietransitie. De volgende fase is wellicht nog een grotere opgave.

Noodzaak
Waar het aanbod van groene energie in de vorm van gas, warmte en stroom groot en groeiend is, zal ook de vraag moeten volgen. Die blijft echter flink achter. ‘Vraagcreatie is dus noodzaak’, aldus Van der Gaag. ‘Dat kan het beste via het stimuleren van elektrificatie. Dit is namelijk de snelste manier om te verduurzamen. Het is bovendien zeer effectief. Zo is een warmtepomp 4 keer zo efficiënt als een cv-ketel en een elektrische auto 4 keer zo efficiënt als een auto met een brandstofmotor.’

Positief
Wat is de huidige stand van zaken op het gebied van elektrificatie in Nederland? Van der Gaag begint positief, met mobiliteit. Er rijden reeds 1,1 miljoen stekkerauto’s op de wegen, de meeste volledig elektrisch. Het aandeel elektrische bestelbussen en zware voertuigen is nog klein. Dit neemt echter toe en verdubbelt jaarlijks, in lijn met de opkomst van elektrische personenwagens.

Verknalt
‘Zoals het er nu uitziet, is een elektrische personenauto in 2030 goedkoper dan een fossiel voertuig’, aldus Van der Gaag. ‘Op benzine of diesel rijden wordt dan langzamerhand iets voor de rijken. De vraag naar stroom voor elektrisch rijden wordt dus enorm. Ik denk dat die ontwikkeling niet te stoppen valt, op eigen kracht doorzet, tenzij de overheid het verknalt, bijvoorbeeld door elektrische auto’s zwaarder te belasten.’

Stokt
Ook wat betreft de warmtepomp geeft Van der Gaag een hoopvol signaal af. De verkoop neemt toe, hoewel niet zo sterk als hij wenst. ‘Die is ook sterk afhankelijk van overheidsbeleid, bijvoorbeeld de subsidie van 30 procent vanuit de ISDE. Die is min of meer verzekerd tot 2030. Voor daarna is niets afgesproken, terwijl nu al duidelijk is dat die ontwikkeling stokt als daarmee wordt gestopt. Dat moet dus worden geregeld.’

Beste oplossing
Warmtepompen kunnen ook een grote rol spelen bij de warmteopwek voor warmtenetten. Die komen momenteel zeer moeizaam tot stand, terwijl die voor een kwart van de 400.000 huizen die jaarlijks van een cv-ketel worden voorzien, de beste oplossing zijn. Hier wordt dus een groot potentieel aan elektrificatie van de warmtevraag gemist, constateert Van der Gaag.

Grote klappers
‘Veruit de grootste kansen op het gebied van vraagcreatie liggen in elektrificatie van de industrie’, geeft Van der Gaag aan. ‘Daar kunnen de grote klappers worden gemaakt, maar het is ook de grootste uitdaging: het belangrijkste puzzelstuk, maar ook het meest complexe. De beweging is eruit, het is grotendeels stilstaand water. Ondanks vele maatregelen vertoont de CO₂-uitstoot niet een mooi neergaand lijntje zoals in andere sectoren. De reden: elektrificatie is gewoonweg niet rendabel genoeg.’

Financiële prikkel
Het emissiehandelssysteem (ETS) legt een limiet op CO₂-uitstoot en stelt bedrijven in staat rechten te verhandelen. In de loop der jaren neemt het aanbod van emissierechten af. Vanaf 2040 zijn ze niet meer te koop; de industrie moet dan emissieloos zijn. Hiermee is er een financiële prikkel voor de industrie om emissies te reduceren, maar die is te laag om grote investeringen in verduurzaming te stimuleren, ook niet in elektrificatie. Wat moet er dan wel gebeuren?

Tata’s
Van der Gaag: ‘Het klinkt heel vervelend en onvriendelijk, maar de overheid moet groene vraag gaan afdwingen. Als je bijvoorbeeld de auto-industrie verplicht om steeds meer groen staal in hun producten te verwerken – in één keer 100 procent kan natuurlijk niet – dan groeit de vraag en zullen de Tata’s van deze wereld wel moeten verduurzamen als ze willen blijven verkopen. Zo kun je ook de belangrijke afnemers van andere basisindustrieën zoals plastics en beton identificeren, eisen stellen en verandering in gang zetten.’

Kosten
Over wie dan de rekening krijgt gepresenteerd, is Van der Gaag ook duidelijk. Dat is de consument. Die gaat volgens hem echter niet zo hoog zijn als menigeen zal denken. Zo maakt staal maar een klein deel van de kosten van een auto uit, en dat geldt voor vele producten. Meestal zal de prijsstijging voor de eindklant niet meer dan een procent bedragen. Maar is zijn toekomstbeeld ook reëel, ziet de politiek de noodzaak van deze stap?

Korting
‘In Den Haag is dat zeker het geval’, aldus Van der Gaag. ‘In Brussel begint het besef te komen, en dat is veel belangrijker omdat dit beleid een Europese zaak is. De NVDE richt zich vooral op wat er in Nederland gebeurt, maar we kaarten ook 2 zaken aan bij de EU. Naast het rentebeleid van de Europese Centrale Bank (ECB) aangaande verduurzamingsprojecten – wij pleiten voor een korting – is dat het opleggen van eisen aangaande het gebruik van groene grondstoffen. En daar wordt met steeds meer aandacht naar geluisterd.’