Nederland kan in toekomst silicium voor zonnepanelen winnen

Met het NEP-programma brengt Nederland in kaart welke kansen er zijn voor winning van kritieke grondstoffen in eigen land.

Europese verplichting
Het NEP is opgesteld door het Nederlands Materialen Observatorium (NMO), dat begin 2025 werd opgericht. Het programma vloeit voort uit de Europese Critical Raw Materials Act (CRMA), die lidstaten verplicht een inventarisatie te maken van de kritieke grondstoffen in hun bodem.

De CRMA stelt als doel dat in 2030 ten minste 10 procent van het jaarlijkse EU-verbruik aan strategische grondstoffen in de EU zelf moet worden gewonnen. Deze ambitie komt voort uit zorgen over de sterke afhankelijkheid van landen buiten Europa voor deze essentiële materialen, die cruciaal zijn voor de energietransitie. ‘Om onze weerbaarheid te vergroten, werkt het kabinet nationaal en in Europees verband aan het vergroten van de leveringszekerheid van kritieke grondstoffen,’ schrijft minister Karremans in zijn brief. ‘De sterke afhankelijkheid van Nederland en de EU van derde landen voor kritieke grondstoffen maakt ons immers kwetsbaar.’

Beperkt potentieel
Het NEP onderzocht 6 ‘minerale systemen’ in de Nederlandse bodem waar mogelijk kritieke grondstoffen in kunnen voorkomen: mineraalzand, ijzer-, mangaan- en fosforconcreties, water en pekel, sulfiden, huidige en historische mineralenwinning, en industriële en gemeentelijke afvalproducten.

De conclusie van het NEP is dat de mogelijkheden voor opzichzelfstaande winning van kritieke grondstoffen in Nederland tot dusver beperkt zijn. ‘Hiervoor zijn de aangetroffen hoeveelheden te klein,’ aldus de minister. Er zijn eventueel wel mogelijkheden voor coproductie met bestaande activiteiten.

Zo zou, als de concentratie hoog genoeg is, coproductie kunnen plaatsvinden met geothermie door kritieke grondstoffen uit geothermiewater te halen. Daarnaast worden enkele van de in kaart gebrachte minerale grondstoffen reeds actief gewonnen, maar niet verder verwerkt tot een kritieke grondstof.

3 kandidaten
Het onderzoek identificeert 3 kandidaten voor mogelijke kritiekegrondstofwinning in Nederland. Allereerst zilverzand uit Zuid-Limburg, dat potentieel kan worden gebruikt voor siliciummetaalproductie, een belangrijke grondstof voor onder meer zonnepanelen.

Ten tweede gaat het om magnesiumzout, dat nu al wordt gewonnen voor toepassingen zoals vuurvaste stenen, voeding, de papierindustrie en gladheidsbestrijding, maar dat ook kan worden verwerkt tot magnesiummetaal. Tot slot zijn er mogelijkheden voor het winnen van metallurgische kolen (cokeskolen) in steenkoollagen, die aanwezig zijn in Zuid-Limburg.

Verder onderzoek
Het kabinet concludeert dat zelfstandige winning van kritieke grondstoffen in Nederland vooralsnog niet aan de orde is. Karremans: ‘Er zijn eventueel wel mogelijkheden voor coproductie met bestaande activiteiten. Daarbij wordt kritiekegrondstoffenwinning gecombineerd met een andere, primaire (winnings)activiteit. Zo zou, als de concentratie hoog genoeg is, coproductie kunnen plaatsvinden met geothermie door kritieke grondstoffen uit geothermiewater te halen.’

Het kabinet gaat de komende tijd in overleg met het NMO over mogelijk vervolgonderzoek. ‘De insteek daarbij zal onder andere zijn om helder te krijgen voor welke van de 6 minerale systemen in het NEP het kritieke grondstoffenpotentieel verder onderzoek rechtvaardigt’, duidt Karremans.

Mijnbouwactiviteiten
De uitkomsten van het NEP worden gedeeld met de Europese Commissie en besproken met andere EU-lidstaten in de CRMA board, waarin alle lidstaten vertegenwoordigd zijn. ‘Op Europees niveau voert Nederland gesprekken met andere lidstaten over de opvolging van de NEP’s, en daarmee de mogelijkheden voor eigen mijnbouw van kritieke grondstoffen in de EU,’ schrijft de minister.

Als er in de toekomst eventueel sprake zou zijn van winning van kritieke grondstoffen, wordt dat afgewogen binnen de kaders voor mijnbouwactiviteiten in het Programma Duurzaam Gebruik Diepe Ondergrond.