Gemeenten kampen met personeelstekort voor energietransitie en willen meer geld

Tegelijkertijd zorgt een gebrek aan structurele financiering bij gemeenten voor terughoudendheid. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) roept de rijksoverheid daarom op meer geld beschikbaar te stellen.

Groeiende vraag
Een onderzoek uitgevoerd door BMC in opdracht van de VNG laat zien dat gemeenten een aanzienlijk en toenemend personeelstekort ervaren bij het realiseren van de energietransitie. Van de 146 ondervraagde gemeenten geeft ruim 81 procent aan dat meer personeel nodig is om de energietaken goed uit te voeren. Binnen 2 jaar is naar verwachting minimaal 60 procent meer uitvoeringscapaciteit nodig, en binnen 5 jaar zelfs een verdubbeling van de huidige bezetting.

Deze toename van de personeelsbehoefte komt vooral voort uit het Klimaatakkoord van 2019 en de toename van uitvoeringsmiddelen vanaf 2023. Vooral op het gebied van de warmtetransitie en het ontwikkelen van lokale en regionale energiesystemen is uitbreiding nodig.

Kennisontwikkeling essentieel
Naast meer personeel hebben gemeenten ook medewerkers nodig met de juiste kennis en vaardigheden. Driekwart van de gemeenten geeft aan dat nieuwe vaardigheden nodig zijn om medewerkers op het vereiste niveau te krijgen. Het gaat hierbij vooral om inhoudelijke en technische kennis van de energie- en warmtetransitie, maar ook om vaardigheden zoals draagvlak creëren, projectmanagement, juridische kennis en politiek-bestuurlijk inzicht.

‘De energietransitie vereist specifieke vaardigheden die niet vanzelfsprekend binnen gemeentelijke organisaties aanwezig zijn,’ schrijven de onderzoekers in het rapport. ‘Er is behoefte aan medewerkers die in een transitie kunnen werken. Dit zijn medewerkers die creatief, ondernemend en flexibel zijn.’

Structurele financiering
Een van de grootste knelpunten die door gemeenten wordt ervaren is het ontbreken van structurele financiering. De afhankelijkheid van incidentele en geoormerkte middelen staat haaks op het structurele en langetermijnkarakter van de energieopgaven. Deze financiële onzekerheid leidt tot terughoudendheid bij het aannemen van vast personeel, waardoor waardevolle kennis verloren kan gaan.

‘Het verkrijgen van langdurige zekerheid over de beschikbare middelen, zelfs bij gelijkblijvende omvang van de middelen, lijkt de belangrijkste factor te zijn om de capaciteits- en kennistekorten gedeeltelijk op te lossen,’ aldus de onderzoekers. ‘Zekerheid stelt gemeenten in staat te investeren in de opleiding van personeel en het aannemen van personeel in vaste dienst.’

Oplossingsrichtingen
Gemeenten zien verschillende oplossingsrichtingen om de personeelstekorten aan te pakken. Kennisdeling en samenwerking met andere gemeenten en regio’s worden veelvuldig genoemd, evenals het opleiden en bijscholen van personeel. Ook creatieve wervingsmethoden, zoals het loslaten van traditionele diploma-eisen, en regionale samenwerking in expertpools worden gezien als mogelijke oplossingen.

De VNG wordt gezien als een belangrijke organisatie die een centrale rol kan vervullen door te lobbyen voor structurele middelen en duidelijke beleidskaders bij het Rijk, samenwerking tussen gemeenten te faciliteren, en opleidingsprogramma’s te ondersteunen. De vereniging herkent het signaal en bouwt voort op de bestaande ondersteuningsstructuren van nationale programma’s, maar benadrukt dat er meer financieringsruimte voor gemeenten zelf moet komen.