‘Nederland moet nieuwe uitdagingen aanpakken voor volgende fase energietransitie’

Deze uitdagingen zijn onder meer het veiligstellen van investeringen in nieuwe elektriciteitsopwekking met windmolens en zonnepanelen, het verminderen van de congestie op het elektriciteitsnet, het in goede banen leiden van de overgang van aardgas – dat lange tijd een hoeksteen van het energiesysteem is geweest – en het vergroten van de zekerheid van de vraag op de waterstofmarkt.

Koploper
In het nieuwe rapport ‘Netherlands 2024: Energy Policy Review’ benadrukt het IEA ook de kansen voor Nederland. ‘Nederland is koploper op het gebied van hernieuwbare energie, maar moet nu een aantal systeembrede uitdagingen aanpakken om de energiezekerheid te verbeteren en de uitstoot te verminderen’, openen de onderzoekers hun rapport. ‘De snelle groei van wind- en zonne-energie is in Nederland de drijvende kracht achter de inspanningen om de uitstoot te verminderen en de energie- en klimaatdoelstellingen voor de lange termijn te halen.’

Tijdig en doelgericht
In het rapport worden verschillende gebieden genoemd waarop Nederland inspanningen moet verrichten om de transformatie van de energiesector voort te zetten. ‘Bijna de helft van de elektriciteitsproductie is nog steeds afkomstig van aardgas en steenkool, terwijl verwarming in gebouwen nog steeds in hoge mate afhankelijk is van aardgas en de transportsector voornamelijk vertrouwt op olieproducten’, aldus de onderzoekers. ‘Een tijdige en doelgerichte overgang naar emissiearme technologieën zoals kernenergie, hernieuwbare energie, warmtepompen en stadsverwarming kan helpen om de import van fossiele brandstoffen in belangrijke sectoren te verminderen en de energiezekerheid op lange termijn te verbeteren.’

Energieopslag en flexibiliteit
Om de eigen klimaatdoelstellingen te halen, moet Nederland de beperkingen van het elektriciteitsnet aanpakken, benadrukt het IEA. ‘De regering onderneemt al bemoedigende inspanningen om samen te werken met belanghebbenden uit de sector via het Nationaal Actieprogramma Netcongestie, dat erop gericht is bestaande knelpunten aan te pakken waarmee nieuwe projecten te maken krijgen. Bovendien zullen energieopslag en flexibiliteit steeds belangrijker worden in een elektriciteitssysteem waarin variabele hernieuwbare energiebronnen een groter aandeel hebben.’

Meer beleidsduidelijkheid nodig
Het IEA-rapport benadrukt verder dat er meer beleidsduidelijkheid nodig is over de rol van schone waterstof voor de industriële basis van Nederland. ‘Beleid om de vraag te stimuleren zou ook positieve doorwerkingseffecten hebben voor zowel de inzet van hernieuwbare energie als voor emissiereducties. Hoewel de vraag naar emissiearme waterstof potentieel groot is, niet alleen om in de binnenlandse behoeften te voorzien maar ook om naar andere markten te exporteren, is er meer zekerheid nodig om definitieve investeringsbeslissingen voor elektrolyserprojecten te kunnen nemen.’

Holistische aanpak
Onder aan de streep concludeert het IEA-rapport dat Nederland een holistische, systeembrede aanpak nodig heeft om de verweven uitdagingen van de energietransitie aan te pakken. ‘De transitie vereist een alomvattende strategie met coördinatie tussen overheden en sectoren om ambities te koppelen aan de realiteit op de grond en een eerlijker verdeling van kosten en baten.’