Het Dilemma | Gaat nationaal ruimtelijk kader grote batterijen sector helpen?

TenneT, beheerder van het Nederlandse hoogspanningsnet, heeft al enige tijd geleden aangegeven wat wenselijke locaties zijn voor grote batterijen.
‘In de Monitoring Leveringszekerheid van TenneT werd vorig jaar aangegeven dat in 2030 9 à 10 gigawatt aan flexibel batterijvermogen nodig is. Er werd daarbij ook geduid hoeveel waar moet worden geplaatst, maar wel op provinciaal niveau. Ik ben benieuwd naar de aankomende editie van dit rapport, of dat benodigde vermogen wordt aangepast door nieuwe inzichten en of er sprake zal zijn van verfijning wat betreft het aanwijzen van locaties.’

In het Programma Energiehoofdstructuur kondigde demissionair minister Jetten een ruimtelijk beleidskader voor batterijen aan. Wat is de meerwaarde?
‘Het kan van groot belang zijn, voor het aanpakken van congestieproblematiek door netbeheerders en de ontwikkeling van onze sector, en dus voor de Nederlandse energietransitie. Zo’n beleidskader geeft de overheid mogelijkheden om te sturen en bij te sturen, en het biedt houvast voor bedrijven die zich richten op het realiseren van grootschalige opslagsystemen.’

Wat gaat dat beleid omvatten?
‘Het gaat over het aanwijzen van geschikte locaties voor grote batterijen en ondersteuning van het proces van vergunningaanvragen. Daarnaast wordt ook een kader ontwikkeld voor elektrolysers, die ook een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het realiseren van meer flexibiliteit in het systeem. Onze branchevereniging is – naast andere partijen zoals netbeheerders, RVO, VNG en IPO – een gesprekspartner voor het ministerie van Economische Zaken en Klimaat bij de invulling van dit beleid. De sector kan daarmee belangrijke input leveren over de praktijk van energieopslag.’

Waar zetten jullie daarbij op in?
‘Die verfijning van het aanwijzen van locaties voor batterijopslagsystemen is van groot belang. Zo weten bedrijven immers wat waar nodig is, en kunnen daar hun plannen en investeringen op aanpassen. En ten aanzien van vergunningverlening: versoepeling en versnelling van procedures is noodzaak. Dit geldt overigens niet alleen voor batterijen. Voor warmteopslag is de koppeling met warmtenetten bijvoorbeeld relevant, en of het een gebouw- of gebiedsgebonden systeem betreft. Bij moleculenopslag spelen vraagstukken rond de ondergrond en het creëren van draagvlak.’

Het loopt nu niet soepel?
‘Uit een recente enquête onder onze leden bleek dat de helft succesvol was bij het krijgen van een vergunning voor energieopslagprojecten. De doorlooptijd varieert daarbij sterk tussen de diverse gemeenten. Soms gaat het heel snel, op andere momenten neemt het proces wel tot 12 maanden of zelfs langer in beslag. Die lange doorlooptijden zijn zeer onwenselijk, en een groot deel van de projecten wordt dus niet vergund. Daarbij wordt niet altijd een duidelijke reden gegeven en wordt soms verwezen naar lokale congestie, wat in principe losstaat van een omgevingsvergunning.’

De bevoegdheden moeten anders worden verdeeld?
‘Ook dat aspect wordt meegenomen bij het vaststellen van een ruimtelijk beleidskader. De vergunningsverantwoordelijkheid ligt in beginsel lokaal, gemeenten kunnen de ruimtelijke impact meestal immers het beste beoordelen. Voor projecten met een strategisch belang, projecten met heel hoge vermogens, behoudt de landelijke overheid echter de mogelijkheid om de Rijkscoördinatieregeling toe te passen. Hiermee kan het Rijk bijvoorbeeld zorgen dat batterijprojecten worden gerealiseerd in regio’s waar flex nodig is, maar dit nog niet van de grond komt. Dit was al langer mogelijk voor zon, wind en elektrolyse.’

Maar?
‘Er moet worden gewerkt aan de kennis en het bewustzijn over energieopslag bij gemeenten en lokale instanties zoals de brandweer. Het inschatten van veiligheidsrisico’s is bijvoorbeeld regelmatig een struikelblok. Het is nodig om een uniforme checklist te maken waarmee veiligheidsinstanties én bedrijven de PGS-37 richtlijn voor de brandveiligheid van lithium-ionbatterijen kunnen controleren. Voor de opslag van waterstof bestaat een dergelijke richtlijn nog niet, die moet er snel komen. En ook het vergroten van het bewustzijn over de waarde van flexibiliteit in het energiesysteem is noodzakelijk.’

Daar is een gebrek aan?
‘Het varieert per gemeente, maar in het algemeen worden nieuwe technologieën nog niet altijd omarmd. Zo wordt warmteopslag momenteel niet meegerekend in de energieprestatiewaardering van gebouwen. Ook weten gemeenten lang niet altijd welke mogelijkheden zij hebben om lokaal meer flexibiliteit te ontsluiten, bijvoorbeeld met een mobiele batterij. Hier ligt ook een taak voor onze sector, door succesverhalen te delen en concrete projecten te tonen. Nodig mensen van de gemeente, brandweer en omgevingsdienst uit, ga het gesprek aan, ook met burgers, laat hen zien wat je doet, wat de meerwaarde is. Zo hebben we mooie voorbeelden van leden die na realisatie van een project een oefening hebben gehouden met de brandweer.’

Er is nog heel veel werk te verzetten?
‘Exact. In dat kader verwelkomt Energy Storage NL dan ook het aanstaande landelijk ruimtelijk beleidskader voor grote batterijsystemen, omdat het kan helpen bij het gericht versnellen van meer opslag in het energiesysteem, tenminste als het op de juiste wijze gebeurt. The devil is in the details, dat is altijd het geval. Daarnaast blijven wij hameren op de noodzaak voor een nationaal energieopslagdoel, niet alleen in elektronen, maar ook in warmte en moleculen. Het is van belang dat het ministerie snel duidelijkheid geeft, want op dit moment wachten veel gemeenten eerst op landelijk beleid voordat zij lokaal of provinciaal aan de slag gaan met vergunningverlening.’