Het Dilemma | Wordt energiedelen een rijkeluisspeeltje?

Hoe bekijk jij de parlementaire discussies over de nieuwe Energiewet van dit moment?
‘Er wordt al lang aan deze wet gewerkt. Deze is ontzettend belangrijk. Hij gaat over transport en de levering van gas en elektriciteit, maar omvat onder andere ook bepalingen met het oog op de energietransitie. Er gaat kortom veel veranderen voor de sector. Dat is heel erg spannend, maar er wordt ook al op voorgesorteerd, bijvoorbeeld door het opzetten van een nieuw stelsel voor het delen van energiedata. Nog zo’n aanstaande verandering met impact betreft regels omtrent de allocatie van elektriciteit met behulp van de slimme meter waardoor verbruik nog nauwkeuriger kan worden toegewezen aan afnemers. Deze veranderingen zijn belangrijk en kunnen eigenlijk niet veel langer wachten.’

Ook energiedelen is straks onderdeel van de Energiewet.
‘Dat ligt een beetje aan wat je onder “energiedelen” verstaat. Feitelijk delen we nu ook al energie. Als mijn buurman zonnepanelen heeft en hij injecteert elektriciteit op het moment dat ik afneem, zou je best kunnen stellen dat ik “zijn” elektriciteit gebruik. Het huidige voorstel omvat peer-to-peer handelen. Ook dat zou je een vorm van energiedelen kunnen noemen: een actieve afnemer verkoopt zijn overschot aan een andere afnemer, rechtstreeks of via een tussenpartij. Dat is echter niet het energiedelen dat Europa lijkt te gaan verplichten in de nieuwe elektriciteitsmarktherziening (EMD).’

Wat is het verschil?
‘Ook hierbij gaat het over een administratief proces waarbij afnemers als het ware gebruikmaken van hernieuwbare energie die elders wordt geproduceerd, maar dan bijvoorbeeld via energiegemeenschappen. Er is dus geen sprake van een tussenpartij: energiedelen wordt gezien als “zelfconsumptie op een andere locatie”. Met andere woorden: de zonnepanelen van persoon A worden verondersteld elektriciteit geproduceerd te hebben op het huis van persoon B die ergens anders woont. De opgewekte elektriciteit wordt als het ware administratief van de ene aansluiting naar de andere verplaatst.’

En dat wordt niet in de Energiewet opgenomen?
‘Dat is nog onduidelijk. Er gaan stemmen voor op, zoals die van Suzanne Kröger van GroenLinks-PvdA die daar afgelopen dinsdag voor pleitte tijdens het Wetgevingsoverleg Energiewet. Dat kan een logische route zijn: als er Europese wetgeving aankomt en je doet een grote wijziging dan zou je dit meteen mee kunnen nemen. Het kan echter natuurlijk ook prima later in de Energiewet worden opgenomen. Hoe dan ook, het zal uiteindelijk vermoedelijk moeten gebeuren. Maar dan wel op de goede manier natuurlijk.’

Jij maakt je zorgen?
‘Waar ik voor vrees, is een implementatie die gepaard gaat met heel hoge kosten. Dat het opzetten van een systeem voor energiedelen geld kost is logisch; je moet het organiseren, er is nieuwe technologie voor nodig, energieleveranciers en netbeheerders moeten het systeem implementeren. Die kosten worden uiteraard ingeprijsd, ze worden uiteindelijk betaald door de afnemers. Dat is ook geen probleem.’

Wat is het probleem dan wel?
‘Ik denk dat Henri Bontenbal van het CDA het goed zag in het Wetgevingsoverleg afgelopen maandag. Investeren in energiedelen is niet zomaar voor iedereen bereikbaar, net zoals het aanschaffen van zonnepanelen, een elektrische auto, thuisbatterij en warmtepomp. Je moet er het geld voor hebben, en ook het belang en de voordelen zien. Als energiedelen een speeltje van rijke, hoogopgeleiden wordt, dan kunnen mensen met een kleinere portemonnee wederom de dupe worden.’

Hoe dan?
‘De door energiedelen veroorzaakte profiel- en onbalanskosten komen vermoedelijk in eerste instantie bij de leverancier van de betrokken afnemers terecht. Wie gaat die betalen? Als die afgewenteld worden op alle huishoudens, ook degenen die het minder breed hebben, hebben we volgens mij een kruissubsidie de verkeerde kant op georganiseerd. Net als bij salderen zullen de mensen die bepaalde mogelijkheden niet hebben, meebetalen aan de voordelen die mensen die wel kunnen investeren daarmee behalen.’

Energiedelen kan een oneerlijk systeem worden?
‘Dat is het gevaar. Energiedelers verlagen hun energierekening. Ze drijven echter ook de inkoopprijs van hun energieleverancier op doordat ze vermoedelijk met name op de momenten van lage prijzen door veel zonnestroom veel gedeelde energie gebruiken. Daarnaast kunnen ze additionele onbalans veroorzaken voor de betrokken leveranciers. De leverancier van de ontvangende deler weet immers lang niet alles van de situatie van degene die zijn opgewekte energie deelt, wat voorspellen lastiger maakt. Dat is op zich niet erg, als de leverancier dan maar de ruimte krijgt om deze kosten ook door te vertalen in het tarief van deze eindafnemers.’

Dit doet denken aan de discussie over de salderingsregeling en toeslagen van energieleveranciers voor zonnepaneeleigenaren.
‘Er waait momenteel een stevige wind van consumentenbescherming door Den Haag. Dat is mooi, maar besluiten moeten dan wel goed worden doordacht en dat blijkt keer op keer te lastig voor sommige volksvertegenwoordigers. Alle druk komt altijd op de grond terecht: uiteindelijk moeten alle kosten gezamenlijk worden gedragen door alle afnemers. Door de taart anders te snijden, wordt hij niet groter of kleiner; dat geldt ook in de elektriciteitsmarkt. Het behouden van saldering raakt de financiën van huishoudens die het toch al niet gemakkelijk hebben, en niet op positieve wijze. Hetzelfde kan gebeuren wanneer we energiedelen ondoordacht implementeren en dat moeten we voorkomen.’