‘50 procent freeriders bij Energie Investeringsaftrek (EIA)’

In de periode 2017-2021 waren er ruim 95.000 EIA-aanvragen voor in totaal bijna 6 miljard euro aan energiebesparende investeringen. Volgens het onderzoeksinstituut verschilt het percentage freeriders in belangrijke mate tussen technologieën en tussen bedrijven.

Freeriders
De EIA-regeling heeft volgens het onderzoek vooral toegevoegde waarde – en dus effect – voor technieken in de vroege fase van introductie. Bij meer reguliere technieken is dit effect volgens SEO kleiner en in sommige gevallen afwezig.

Toekomstige aanpassingen van de EIA zouden volgens het instituut gericht moeten zijn op het beperken van het percentage freeriders. In dit kader bevelen SEO en CE Delft aan om de Energielijst strikter te actualiseren. Dit betreft met name technieken die zich ontwikkelen tot gangbare technieken in de markt en / of in te hoge mate overlap kennen met andere vormen van stimulering en regelgeving. Het bijhouden van de Energielijst zou meer gericht moeten zijn op het afvoeren van dit type technieken. Dit betreft bijvoorbeeld technieken met een fors en / of groeiend marktaandeel in de nieuwverkopen.

Batterijopslag
‘We zien dat de EIA zeker toegevoegde waarde heeft voor technieken in de vroege fase van introductie – zoals batterijopslag – maar dat veel van de onderzochte technieken ondertussen al zeer regulier zijn’, schrijven de onderzoekers. ‘We zien dat de EIA er binnen bepaalde codes voor zorgt dat er vooral modellen worden gekocht die voldoen aan de eisen op de Energielijst. De EIA heeft dus geen invloed op – het moment van – het doen van de investering, maar wel in welk model er wordt geïnvesteerd – en dus de mate van energiebesparing. Ten slotte komt uit de casestudies naar voren dat in sommige gevallen ander beleid – zoals Europese regelgeving of verplichting gasloos bouwen – sterker stuurt dan de EIA.’

De Energielijst – waarop de producten staan die voor EIA in aanmerking komen – heeft volgens het onderzoek een attentie-affect bij eindgebruikers als een techniek nieuw is. ‘Voor bijvoorbeeld warmtepompen en zonnepanelen was dit effect er ongeveer 10 jaar geleden rond de introductie van deze technieken. De opkomst van batterijopslag wordt door andere mechanismes – opkomende netcongestie, interesse in duurzame alternatieven voor dieselgeneratoren enzovoorts – gedreven dan het attentie-effect van de Energielijst, zeker voor grote projecten.’

Investeringsbeslissing
Uit interviews met marktpartijen komt volgens SEO Economisch Onderzoek tot slot naar voren dat de EIA in sommige gevallen bijdraagt aan het maken van de investeringsbeslissing, maar in de meeste gevallen zou de investering ook zonder de regeling gedaan zijn. De meeste geïnterviewden zien ook geen effect van de verlaging van het percentage in 2020, al zien zij bij verdere verlaging het risico dat de EIA op den duur minder aantrekkelijk is voor partijen. De geïnterviewde ondernemers zien het feit dat de EIA-ondersteuning altijd en het gehele jaar beschikbaar is als een voordeel ten opzichte van een directe subsidie.