Kabinet: extra onderzoek naar noodzaak overheidsingrijpen bij productie zonnepanelen

Ministers Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat heeft samen met minister van Buitenlandse Zaken Hoekstra en minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Schreinemacher de Tweede Kamer geïnformeerd over de kabinetsaanpak strategische afhankelijkheden.

Russisch gas
‘Het kabinet is doordrongen van de noodzaak de geopolitieke en geo-economische positie van de EU en Nederland in de wereld te verstevigen om nationale en Europese publieke belangen te kunnen blijven borgen’, schrijven de ministers. ‘Het verminderen van risicovolle strategische afhankelijkheden maakt daarvan onderdeel uit. Een duidelijk voorbeeld van een risicovolle strategische afhankelijkheid – en het afbouwen ervan – heeft zich het afgelopen jaar voorgedaan: de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen.’

Daar waar ingrijpend handelen nodig is om de risico’s van een strategische afhankelijkheid te verminderen noodzakelijk is, stelt het kabinet bereid te zijn stappen te ondernemen. ‘Dit was het geval bij de afbouw van afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen. Deze casus laat echter wel zien dat drastisch en/of acuut overheidsingrijpen hoge kosten met zich meebrengt. Niet alleen in de vorm van hogere private en publieke uitgaven, maar ook vanwege (in)directe impact op onder andere het investerings- en vestigingsklimaat. Het is daarom van belang om telkens een gedegen afweging te maken van de noodzaak en mate van overheidsingrijpen, waarbij vroegtijdig optreden met zo min mogelijk marktverstoring de voorkeur geniet.’

Geo-economische monitor
In de ‘Geo-economische monitor 2023’ die het kabinet eind vorig jaar presenteerde, zijn 21 productgroepen geïdentificeerd waarvoor een strategische afhankelijkheid van een land buiten de EU bestaat, en 11 productgroepen waarvoor een mogelijke strategische afhankelijkheid bestaat.

Bovendien is er een Taskforce Strategische Afhankelijkheden aangesteld. Deze moet onder meer het inzicht vergroten in risicovolle strategische afhankelijkheden. In de afgelopen periode heeft de taskforce geoordeeld dat in verschillende strategieën, onderzoeken en analyses naar voren komt dat op 4 gebieden extra aandacht wenselijk is, waaronder het gebied grondstoffen en (fossiele) energie.

Zonne-energieketen
De taskforce gaat samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de strategische afhankelijkheden in respectievelijk de antibioticaketen, de zonne- energieketen en het agrocomplex opnieuw beoordelen. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft namelijk geconcludeerd dat mogelijk niet alle bestaande strategische afhankelijkheden naar voren komen. Het ministerie stelt namelijk vast dat, ondanks de bevindingen van de geo-economische monitor, een afhankelijkheid op het gebied van zonne-energie wel degelijk bestaat.

‘Zonne-energie, opgewekt met zonnepanelen, is een essentieel onderdeel van de energietransitie’, schrijft het ministerie. ‘Om aan de gestelde ambities – 42,5 procent hernieuwbare energie in 2030 conform de Renewable Energy Directive (RED) – te kunnen voldoen, zou de komende jaren een verviervoudiging van de capaciteit aan zon-pv moeten plaatsvinden. Hiervoor is Nederland sterk afhankelijk van China: de waardeketen van zon-pv is van grondstof tot eindproduct sterk geconcentreerd in China, waarbij China’s aandeel in bijvoorbeeld de siliciumproductie afgelopen jaar gegroeid is tot 88 procent.’

Verdere analyses
Het ministerie constateert dat inmiddels op nationaal en Europees vlak verschillende stappen zijn gezet om de Europese en nationale pv-maakindustrie een impuls te geven, zoals het nationale consortium SolarNL, het voorstel voor het Nationaal Groeifonds op het gebied van maakindustrie circulaire zonnepanelen, en Europese initiatieven zoals de IPCEI Solar, de EU Solar PV Industry Alliance en de Net Zero Industry Act.

‘Verdere analyses van de afhankelijkheden in deze keten, afgezet tegen de te behalen ambities, zijn echter noodzakelijk voordat bepaald kan worden of het publiek belang dusdanig strategisch is dat extra overheidsingrijpen op dit moment opportuun is’, besluit het ministerie dat de Tweede Kamer voor het einde van het kalenderjaar zal informeren over de voortgang van de kabinetsaanpak en de activiteiten van de taskforce.