Aansprakelijkheid zonne-energiebedrijven voor dwangarbeid stap dichterbij

‘We gaan van vrijwillig naar verplicht’, vertelt Europarlementariër voor de PvdA Lara Wolters, lid van de Commissie juridische zaken van het Europees Parlement die deze week overeenstemming bereikte over de Directive on corporate sustainability due diligence. Deze richtlijn bevat regels voor passende zorgvuldigheid wat betreft mensenrechten en het milieu. Bedrijven, ook in de zonne-energiesector, moeten de negatieve gevolgen van hun activiteiten in kaart gaan brengen, voorkomen, beëindigen of beperken.

Aanpassing bedrijfsmodel
De scope van de Directive on corporate sustainability due diligence is breed. Die omvat kinderarbeid, slavernij, arbeidsuitbuiting, vervuiling, aantasting van het milieu en verlies van biodiversiteit. Bedrijven moeten ook hun waardeketenpartners evalueren bij hun ‘due diligence’ - leveranciers en ook activiteiten in verband met verkoop, distributie en transport. Indien nodig moeten ’problemen’ op het vlak van mensenrechten en milieu worden verholpen, onder andere middels aanpassing van het bedrijfsmodel of contractuele garanties.

Tanden
Wolters, rapporteur Europees Parlement voor de Directive on corporate sustainability due diligence, noemt het tot stand komen van de deal van groot belang. Ze memoreerde daarbij de Rana Plaza-ramp van 10 jaar geleden. Een gebouw in Bangladesh met verschillende kledingfabrieken stortte in; 1.134 mensen kwamen om en er waren duizenden gewonden. ‘Europa beweegt nu weg van vrijwillige standaarden voor bedrijven. Er komt wetgeving aan die zijn tanden laat zien.’ Ze stelt dat 'Europa hiermee bewijst dat het zijn waarden en normen niet alleen met de mond belijdt, maar ook echt verantwoordelijkheid neemt.’

Last van globalisatie
‘Als we het goed doen, dan is dit een grote stap naar correct zakendoen en het uitbannen van de cowboys’, aldus Wolters. ‘Dat komt ten goede aan de belangen van iedereen - arbeiders, vakbonden, non-gouvernementele organisaties (ngo’s), zakelijke klanten … En ook aan consumenten die straks niet langer de last van globalisatie hoeven te dragen, bijvoorbeeld alle labels op alle producten te checken om zich te verzekeren dat die eerlijk en veilig zijn, wat overigens zeer lastig is in verband met greenwashing.’

Hard bevochten
Wolters geeft toe dat de Directive on corporate sustainability due diligence een compomis is dat hard moest worden bevochten, bijvoorbeeld op het vlak van juridische accountability. Zo omvat de richtlijn de mogelijkheid voor Europese en nieuw Europese partijen om bedrijven voor de rechter te dagen indien ze niet aan de regels voldoen, maar dat geldt niet voor mkb-bedrijven. Doel was het zekerstellen van brede steun in het Europees parlement. Dat zal binnenkort gebruikmaken van zijn mandaat, waarna de onderhandelingen met de lidstaten beginnen ten aanzien van de definitieve invullingen van de wet. Die zal dan over 3 à 4 jaar van kracht worden.

EU en niet-EU
Het voorstel voor de Directive on corporate sustainability due diligence werd vorig jaar februari gepresenteerd door de Europese Commissie die wil dat bedrijven als onderdeel van de richtlijn negatieve gevolgen van hun activiteiten voor de mensenrechten – zoals kinderarbeid en uitbuiting van werknemers – en voor het milieu – zoals vervuiling en biodiversiteitsverlies – vaststellen en waar nodig voorkomen, beëindigen of reduceren.

In vergelijking met het oorspronkelijke plan van de Europese Commissie zijn de regels in het voorstel van de Europarlementariërs uitgebreid tot in de Europese Unie (EU) gevestigde ondernemingen met meer dan 250 werknemers en een wereldwijde omzet van meer dan 40 miljoen euro, en moedermaatschappijen met meer dan 500 werknemers en een wereldwijde omzet van meer dan 150 miljoen euro. De regels zouden ook gaan gelden voor niet-EU-ondernemingen met een omzet van meer dan 150 miljoen euro, indien ten minste 40 miljoen euro in de EU wordt geboekt.

Strafmaatregelen
Wat zijn de consequenties voor bedrijven die zich niet aan de due diligence-regels van de toekomst houden? De Europarlementariërs willen dat ze aansprakelijk worden gesteld voor schade en dat de EU strafmaatregelen moet kunnen opleggen via nog op te richten toezichthoudende autoriteiten. De boetes moeten ten minste 5 procent van de wereldwijde netto-omzet bedragen. Bedrijven uit derde landen die de regels niet naleven, moeten niet in aanmerking komen voor overheidsopdrachten. Volgens de aangenomen tekst moeten ondernemingen in contact treden met partijen die door hun handelingen worden getroffen, bijvoorbeeld mensenrechten- en milieuactivisten.

Mens en planeet
Om de klimaatverandering te helpen bestrijden, zouden alle bedrijven verplicht worden een overgangsplan uit te voeren in lijn met de opwarmingslimiet van 1,5 graad Celsius uit het Klimaatakkoord van Parijs. Bestuurders van bedrijven groter dan 1.000 werknemers zullen direct verantwoordelijk zijn voor deze stap, op straffe van kortingen op de variabele delen van hun beloning.

Wolters: ‘Ik ben zeer verheugd dat er in onze commissie een brede consensus is bereikt aangaande bindende regels voor bedrijven aangaande respect voor mens en planeet. Leven ze die niet na, dan moeten ze sancties krijgen. Indien er schade ontstaat die ze hadden moeten vermijden, moeten slachtoffers hun recht kunnen halen bij de rechtbank.’