Kabinet tegen versoepeling staatssteunregels: ‘Investeringen Amerika bieden ook kansen’

Dat meldt minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat aan de Tweede Kamer naar aanleiding van een motie van Raoul Boucke (D66) en Silvio Erkens (VVD) over hoe de Nederlandse en Europese steun zich verhoudt tot de Amerikaanse Inflation Reduction Act. Het kabinet is volgens de minister dan ook geen grote voorstander van het verruimen van de Europese staatssteunregels.

Green Deal Industrial Plan
Als onderdeel van het Green Deal Industrial Plan heeft de Europese Commissie de EU-lidstaten afgelopen week een ontwerpvoorstel toegestuurd om het tijdelijke crisiskader voor staatssteun om te zetten in een tijdelijk crisis- en transitiekader. Daarmee moet het voor lidstaten gemakkelijker worden om de productie van batterijen, zonnepanelen, windturbines, warmtepompen, elektrolysers en kritieke grondstoffen financieel te ondersteunen.

De actie van de Europese Commissie is een antwoord op de Amerikaanse Inflation Reduction Act waarmee honderden miljarden dollars vrijgemaakt worden voor onder meer de productie van zonnepanelen. ‘De Inflation Reduction Act en bijbehorende consequenties voor het concurrentievermogen vormen een langetermijnuitdaging voor de EU, geen crisis’, oordeelt Adriaansens. ‘Het kabinet is daarom geen voorstander van nieuwe fondsen.’

Zonnepanelen uit China
‘Door investeringen in de Verenigde Staten in opbouw van productiecapaciteit kan de EU ook minder afhankelijk worden van China als leverancier voor bijvoorbeeld zonnepanelen’, vervolgt Adriaansens. ‘Dit kan helpen bij het diversifiëren van aanvoerketens. Zo zou overproductie in de Verenigde Staten van waterstof of zonnepanelen in de toekomst geëxporteerd kunnen worden naar de EU. Daarnaast kan de ontwikkeling van eigen grondstoffen en recycling in de Verenigde Staten de druk verlagen op schaarse grondstoffen elders in de wereld.’

Ook is het volgens de minister van symbolisch belang dat de Verenigde Staten, als grootste uitstoter, zich committeert aan en investeert in de energietransitie. ‘Het kabinet ziet de Amerikaanse investeringen in eerste instantie als een positieve ontwikkeling. Het klimaat is een wereldwijd probleem en het is belangrijk dat de Verenigde Staten als grootste uitstoter hier ook in investeert. Een aantal elementen in de IRA is echter zorgelijk omdat dit het mondiale gelijk speelveld ondermijnt en Europese bedrijven op achterstand zet, bijvoorbeeld door belastingvoordelen en subsidies op productie binnen de Verenigde Staten. Deze zorgen zijn urgent en vereisen een Europese reactie.’

Bredere aanpak nodig
Desondanks is het kabinet geen voorstander van grootschalige Europese staatssteun. Een verruiming van het tijdelijk crisiskader voor staatssteunmaatregelen is volgens Nederland niet de oplossing, onder meer vanwege de dominantie van Duitsland en Frankrijk bij deze maatregel. ‘Recent heeft de Europese Commissie aangegeven dat Duitsland en Frankrijk samen goed zijn voor bijna 80 procent van het bedrag van goedgekeurde steunmaatregelen onder het tijdelijk crisiskader’, stelt Adriaansens. ‘Daarom is het van belang dat de reguliere staatssteunkaders, zoals ook het IPCEI steunkader, geschikt zijn voor het doel dat zij dienen met daarbij voldoende waarborgen om het gelijke speelveld te beschermen. Eventuele ruimere steunmogelijkheden in strategische sectoren, bijvoorbeeld voor het opbouwen van productiecapaciteit, moeten voorafgegaan worden door een grondige probleemanalyse waarbij de hele EU-toolbox aan instrumenten wordt betrokken.’

Het versterken van het Europees concurrentievermogen vraagt volgens de minister dan ook om een bredere aanpak dan uitsluitend staatssteun. ‘Een integrale aanpak, met een versterking van de interne markt, het wegnemen van barrières, het verbeteren van toegang tot financiering, het versnellen van procedures en het verminderen van administratieve lasten is onontbeerlijk. Daar zal Nederland dan ook op inzetten.’

Weinig voortgang IPCEI-solar
Tot slot meldt minister Adriaansens dat de IPCEI-solar tot op heden niet van de grond is gekomen. ‘Er lijkt hier niet veel voortgang op plaats te vinden. Wel heeft de Europese Commissie eind november een Clean Tech Platform gelanceerd en wordt er op dit moment gewerkt aan een vervolginitiatief onder de naam Net-Zero Industry Act. Er is nog weinig bekend over de inhoud van deze plannen, behalve dat de Europese Commissie hiermee beoogt de productiecapaciteit van schone technologie in de EU te stimuleren, waaronder nadrukkelijk ook zon. Het kabinet zal op basis van de Europese Commissie voorstellen positie bepalen ten aanzien van dit initiatief, dat deels als alternatief voor de IPCEI-solar kan gelden.’