Onderzoek Ecorys: ‘Right to Challenge’ geen oplossing voor problemen vol stroomnet

Ondanks dat er mogelijkheden zijn om de huidige problemen aan te pakken, zorgen de verschillende varianten van het Right to Challenge-principe niet voor een structurele oplossing. De sterke groei van het aanbod van (hernieuwbare) elektriciteit in combinatie met een toename van het elektriciteitsgebruik zorgt ervoor dat Nederland de komende jaren tegen de grenzen van de huidige infrastructuur aan blijft lopen.

Motie
De Tweede Kamer nam afgelopen november een motie van GroenLinks, PvdA, D66, VVD en CDA aan om marktpartijen ruimte te geven om bij krapte het stroomnet zelf te versterken.

Minister Jetten kondigde naar aanleiding van de motie een onderzoek aan naar de vraag of het ‘Right to Challenge'-principe kan bijdragen aan het verminderen van de transportschaarste op het elektriciteitsnet.

Right to Challenge
‘Right to Challenge’ staat voor ‘het recht om uit te dagen’ en kent zijn oorsprong in Engeland. Daar werd het in 2011 ingevoerd als onderdeel van de Localism Act die tot doel heeft ‘buurtrechten’ een plek te geven binnen de publieke sector. Via een juridisch georiënteerde aanpak krijgen bewonersinitiatieven de mogelijkheid om een bod uit te brengen met als doel het overnemen van een gemeentelijke taak. Het Right to Challenge of uitdaagrecht wordt ook al breed toegepast in Nederland, bijvoorbeeld door een buurtinitiatief dat een straat in de wijk herinricht, of boeren die het bermbeheer overnemen van de provincie.

Ecorys heeft in de afgelopen periode in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) onderzocht wat de mogelijke gevolgen zijn van het invoeren van het Right to Challenge-principe in de elektriciteitsmarkt. Er zijn volgens Ecorys geen voorbeelden waarbij onder de noemer ‘Right to Challenge’ marktpartijen helpen om knelpunten op het elektriciteitsnet weg te nemen.

5 varianten
Het Ecorys-onderzoek geeft inzicht in de volgende 5 varianten waarin andere partijen netbeheerders kunnen ‘uitdagen’ in hun taken en verantwoordelijkheden.

1. ‘Right to call for support’ / ‘Right to offer support’: marktpartijen kunnen op verzoek van de netbeheerder een deel van de kerntaken van netbeheerders uitvoeren. De netbeheerder blijft hierbij een coördinerende rol spelen. Voor deze variant is geen wijziging in wet- of regelgeving nodig.
2. Uitbreiding gesloten distributiesysteem: de ontheffingsprocedure van gesloten distributiesystemen (gds) wordt uitgebreid. Kerntaken van de netbeheerder worden in een afgebakend gebied overgeheveld naar een marktpartij of burgerinitiatief.
3. Zelfaanleg netaansluiting: uitbreiding van de mogelijkheid om zelf een aansluiting op het elektriciteitsnet te realiseren. Op dit moment is dat al mogelijk voor netaansluitingen met een capaciteit die groter is dan 10 megavoltampère.
4. Kerntaken overnemen: de mogelijkheid van het uitvoeren van een of enkele kerntaken van de netbeheerder. De coördinerende rol komt hierbij ook te liggen bij een marktpartij of burgerinitiatief. Dit zou een wetswijziging vereisen.
5. Alternatieven voor netverzwaring: marktpartijen spelen een rol bij het realiseren van alternatieven voor netverzwaring. Daarbij kunnen zij met behulp van bijvoorbeeld batterijen of digitale toepassingen de vraag naar netcapaciteit verminderen en daarmee bijdragen aan het oplossen van capaciteitsproblemen. Inzet van flexibiliteitsopties door netbeheerders is al mogelijk maar er is wel ruimte voor uitwerking van regelgeving.

Onvoldoende
Met de laatste variant kunnen marktpartijen volgens de onderzoekers waarschijnlijk de grootste bijdrage leveren aan een oplossing van de knelpunten op het stroomnet. De eerste variant, ‘Right to call for support’, draagt beperkt bij aan het oplossen van de huidige knelpunten. Netbeheerders hebben namelijk al ruime bevoegdheden om marktpartijen te betrekken in het uitvoeren van werkzaamheden.

‘Elk van de genoemde mogelijke invullingen van Right to Challenge is op zichzelf onvoldoende om de huidige knelpunten weg te nemen’, concluderen de onderzoekers. ‘De energietransitie zorgt voor een enorme opgave waarbij netverzwaringen onvermijdelijk zijn. De onderzochte varianten kunnen hierin hooguit zorgen voor ademruimte op de korte termijn. Om alle knelpunten weg te nemen, blijven investeringen in netuitbreidingen door netbeheerders aangevuld met beleidsmaatregelen dus noodzakelijk.’