Nadat de Tweede Kamer zich heeft uitgesproken over het voorstel, zal het kabinet het ontwerpbesluit voor advies voorleggen aan de Raad van State. Vervolgens kan het wijzigingsvoorstel definitief worden vastgesteld.
Hernieuwbare energie of klimaatadaptie
De voorziene wijziging van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) geeft gemeenten de bevoegdheid om bij maatwerkvoorschrift – in het geval van bestaande bouw – of maatwerkregel – in het geval van nieuwbouw – te bepalen dat het dak van een industriegebouw gebruikt moet worden voor de opwek van hernieuwbare energie of maatregelen ten behoeve van klimaatadaptatie.
Mogelijk om bij te sturen
De verwachting van het kabinet is dat de komende jaren nog veel meer nieuwe én bestaande daken van zonnepanelen, vegetatie en andere duurzame oplossingen voorzien zullen worden. Op basis van bestaande en nieuwe regelgeving, en omdat burgers, bedrijven en overheden vrijwillig veranderingen in de gebouwde omgeving aanbrengen.
Toch is de wijziging van het Bbl volgens Ollongren noodzaak. ‘Deze wijziging is bedoeld om gemeenten de mogelijkheid te geven juridisch bij te sturen in gevallen waarin deze verandering niet van onderop wordt opgepakt.’
Voordeel lokaal maatwerk
Door de keuze voor lokaal maatwerk wordt volgens de minister ook mogelijk gemaakt dat de verplichting gericht gaat gelden voor bepaalde locaties en daken. Ollongren hierover in de nota van toelichting op het ontwerpbesluit: ‘Wanneer een dak bijvoorbeeld door de ligging ongeschikt is voor duurzaam gebruik, of er op de locatie geen vraag naar duurzame energie is (omdat er bijvoorbeeld al een andere bron is), is het niet proportioneel om toch maatregelen aan het dak te moeten treffen. Alleen op het lokale niveau kunnen deze afwegingen meegenomen worden in het vormgeven van de regel. Met het oog op de genoemde regionale afwegingen in de Regionale Energiestrategie (RES), het gebruik van de zonneladder en het feit dat niet alle locaties geschikt of noodzakelijk zijn voor (een bepaalde vorm van) duurzaam gebruik ligt het voor de hand om niet op rijksniveau de keuze te maken voor zonnepanelen of klimaatadaptieve daken, maar om deze keuze lokaal te laten maken. De maatwerkmogelijkheden in het Bbl bieden dus de mogelijkheid om lokaal aanvullende eisen aan het duurzaam gebruik van daken van gebouwen te stellen.
Door de keuze voor lokaal maatwerk wordt volgens Ollongren gewaarborgd dat een verplichting alleen gaat gelden voor locaties en daken waar het mogelijk en rendabel is. Voor de plaatsing van zonnepanelen wordt ervan uitgegaan dat die zich gedurende de levensduur terugverdienen en vervolgens geld opbrengen.
Besluit mag niet onevenredig bezwarend zijn
Een besluit dat verplicht tot het duurzaam gebruiken van het dak mag dan ook niet onevenredig bezwarend zijn voor de gebouweigenaar. In het ontwerpbesluit is te lezen dat de gemeente daarom bij het nemen van het besluit moet kunnen motiveren waarom het besluit noodzakelijk en proportioneel is.
In het geval van nieuwbouw stelt de gemeente een maatwerkregel op die landt in het omgevingsplan. Eenieder, waaronder de gebouweigenaren, kan zienswijzen indienen over het omgevingsplan. Naast de formele zienswijze zal de gemeente gebruikmaken van participatie om te komen tot een goed omgevingsplan. Na vaststellen van het omgevingsplan kunnen belanghebbenden, zoals de gebouweigenaren, beroep aantekenen bij de bestuursrechter.
In het geval van bestaande bouw komt de eis in een maatwerkvoorschrift. Dat is een beschikking die specifiek geldt voor de gebouweigenaar. Ook een maatwerkvoorschrift dient proportioneel en noodzakelijk te zijn, en moet als zodanig gemotiveerd worden. De gebouweigenaar zal doorgaans voorafgaand aan het voorschrift gehoord worden door de gemeente, zodat de gebouweigenaar vooraf zijn of haar positie kan toelichten. Na het vaststellen van het voorschrift kan de gebouweigenaar in bezwaar gaan bij de gemeente en, als hij of zij het niet eens is met de beslissing op bezwaar, in beroep gaan bij de bestuursrechter.
Reacties internetconsultatie
De minister meldt verder dat de internetconsultatie van de wijziging van het Besluit bouwwerken leefomgeving tot 37 reacties heeft geleid. Branchevereniging Holland Solar stelde onder meer dat een verplichting voor het gebruik van daken voor duurzame-energieopwekking met zonnepanelen niet ideaal, maar wel nodig is.
De verschillende reacties hebben volgens Ollongren op onderdelen geleid tot aanvullingen, verduidelijkingen en/of verbeteringen van het ontwerpbesluit en de nota van toelichting. ‘In het wijzigingsvoorstel is opgenomen dat de gemeente de eis kan stellen dat het dak van een gebouw dient te voorzien in de energieopwek van de eigen gebruiksbehoefte. Aangezien het stroomverbruik van de gebruiker in de utiliteitsbouw laag kan zijn, maar het dak wel een groot potentieel voor zonne-pv kan hebben (bijvoorbeeld in het geval van een opslagloods), blijft veel van dat potentieel mogelijk onbenut’, is te lezen in het ontwerpbesluit.
Hele dak niet proportioneel
Meerdere organisaties hebben tijdens de internetconsultatie aangegeven graag te zien dat de gemeente benutting van het gehele dak voor een of meerdere duurzame doelen kan verplichten en niet slechts voor het eigen energiegebruik.
Minister Ollongren meldt echter dat het niet wenselijk is om een verdere verplichting op te leggen waarbij meer energie dan het eigen gebruik wordt opgewekt, omdat de eigenaar van het bouwwerk daarmee gedwongen energieleverancier zou worden. ‘Dat is een verdergaande inbreuk op het eigendomsrecht waarvan de verplichting daartoe niet noodzakelijk en proportioneel wordt geacht’, aldus het ontwerpbesluit. ‘Het blijft voor gebouweigenaren wel mogelijk om vrijwillig meer zonenergie op te wekken dan het eigen gebruik.’
Eerder werd al bekend dat gemeenten niet per 1 januari 2022, maar pas vanaf 1 juli 2022 de mogelijkheid krijgen om zonnepanelen te verplichten op daken van industriegebouwen en gebouwen met overige gebruiksfuncties zoals parkeergarages. Omdat het besluit gebruikmaakt van de instrumenten van de Omgevingswet, kan het pas in werking treden als ook de Omgevingswet in werking treedt.
De september 2024-editie van Solar Magazine is verschenen. Het tijdschrift bevat artikelen over de toekomst van de Nederlandse pv-markt, negatieve stroomprijzen, de strijd tegen dwangarbeid en Solar Solutions Kortijk.