Iris Dijkstra (Atelier LEK): ‘Verhaal onafhankelijke lichtarchitecten wordt steeds beter gehoord’

Bij projecten in de publieke ruimte staat samenwerking met alle stakeholders voorop. Daarbij moet vaak een complex verhaal in eenvoudige woorden verteld worden om iedereen mee te nemen in een veranderende wereld en in hun omgeving. ‘Maar dat is juist leuk, interessant en belangrijk’, aldus Dijkstra. ‘Het is bovendien wat een onafhankelijke lichtarchitect ter tafel kan brengen. Goede verlichting creëren is geen kwestie van het toepassen van wat formules om zoveel mogelijk licht voor zo weinig mogelijk geld te realiseren. Daar wordt niemand beter van.’

Iris Dijkstra richtte Atelier LEK op in 2003, net na haar afstuderen aan de TU Delft. Dat was geen vooropgezet plan, voortkomend uit een ambitie om een toekomst op te bouwen als ondernemer en lichtarchitect. Tijdens haar studie Industrieel Ontwerpen deed ze een project voor de gemeente Rotterdam en het Centrum Beeldende Kunst in het kader van de ontwikkeling van de openbare ruimte rond de Coolsingel. Geïnspireerd door de speakerscorner in het Londense Hyde Park, waar mensen op een zeepkistje kunnen gaan staan om hun zegje te doen, ontwierp ze een podium dat pal voor het stadhuis moest komen te staan. Het diende als ontmoetingsplaats voor alle culturen in de stad, voor demonstraties, vieringen, dialoog…

Kerstverlichting
‘Hoewel ik het nog steeds een goed idee vind, is het er nooit gekomen’, vertelt Dijkstra. ‘Maar die samenwerking leidde wel tot een volgende vraag. Het Coolsingel-gebied werd opnieuw ingericht. Dit hart van Rotterdam is op vele manieren van belang; sociaal, economisch, ruimtelijk, architectonisch... Naast reguliere openbare verlichting werd het opgelicht door kerstverlichting in de bomen, wat afleidde van die waarden. Er was een nieuw, passend lichtplan nodig. De gemeente toonde visie en wilde dat laten ontwerpen door een onafhankelijk lichtarchitect. Ik kreeg een telefoontje, ze kenden zo iemand niet, of ik het wilde doen. Ik had niet de illusie dat ik dat kon – wist als productontwerper weinig van zaken zoals zichtlijnen en de interactie van functionaliteit, mensen, ruimte en licht – maar greep de kans met beide handen aan.’

Stroomversnelling
Dijkstra verzamelde 6 studiegenoten en vrienden, allen met verschillende kwaliteiten. Ze vroeg hen om hulp en richtte Atelier LEK (Licht en Kleur) op. Gezamenlijk onderzochten ze alle aspecten van het project en produceerden een lichtvisie die aansloot bij de taal en ruimtelijkheid van het gebied. Steeds meer deelprojecten volgden, ook andere opdrachtgevers meldden zich. Atelier LEK kwam in een stroomversnelling. Anno 2020 behoort het tot de top van Nederlandse lichtarchitecten. Het projectportfolio is inmiddels even groot als divers. Het omvat onder andere verlichting voor steden, tentoonstellingen en gebouwen, en het ontwerp van lichtstrategieën en -  producten. Recente voorbeelden zijn bijvoorbeeld Masterplan Tilburg, Station Arnhem Centraal en het hoofdkantoor van Randstad in Diemen-Zuid.

Luxe
‘Alles wat wij doen, draait om perceptie’, aldus Dijkstra. ‘We zetten licht in als materiaal om mensen een bepaalde ervaring te bieden. Die is per definitie emotioneel. We werken echter altijd binnen functionele kaders, bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid, oriëntatie, gezondheid, productiviteit en historische waarde. Licht is nooit het doel. Het is een middel. Ik noem mezelf dan ook nooit lichtkunstenaar of -designer, maar lichtarchitect. Het brede werkveld en de samenwerking die nodig is om er het maximale uit te halen, maakt dit vak leuk en interessant. Voor mij persoonlijk geldt dat eens temeer, omdat ik inmiddels geleerd heb de vrijheid te nemen om me steeds weer onder te dompelen in nieuwe aspecten, van hardcore lichttechniek tot en met de invloed van licht op het bioritme van mensen en de impact op de natuur. De laatste tijd verdiep ik me met name in dit laatste thema. Goed lichtontwerp is een manier om de wereld wat beter te maken. Dat gaat verder dan energiebesparing met behulp van led. Het milieu is bijvoorbeeld ook gebaat bij circulariteit. Lichtvervuiling kan een enorm negatieve impact hebben op dieren en planten. De gezondheid en productiviteit van mensen is sterk afhankelijk van de lichtkwaliteit, ook wat betreft dynamiek. We weten al heel veel over al dit soort zaken, die kennis moeten we veel meer toepassen.’

Lees hier het volledige artikel in de juni 2021-editie van LED Magazine.