Eerste beelden Solar Orbiter tonen kampvuren op de zon

De ruimtesonde is uitgerust met Nederlandse zonnepanelen en is afgelopen februari gelanceerd naar de zon om het ruimteweer beter te snappen. Er zijn 2 Nederlandse organisaties bij betrokken: Airbus Defence and Space Netherlands bouwde mee aan de zonnepanelen die het ruimteschip van energie voorzien en het KNMI analyseert de meetgegevens.

Inbedrijfstelling net klaar
Volgens de wetenschappers achter de missie wijst het waarnemen van de kampvuren die voorheen niet in detail te zien waren, op het enorme potentieel van de Solar Orbiter. De missie is nog maar net klaar met de eerste fase van de technische verificatie, de inbedrijfstelling.

‘Dit zijn nog maar de eerste beelden en we kunnen nu al interessante, nieuwe fenomenen zien’, zegt Daniel Müller, projectwetenschapper bij ESA’s Solar Orbiter-project. ‘We hadden niet vanaf het begin al zulke geweldige resultaten verwacht. We kunnen ook zien hoe onze 10 wetenschappelijke instrumenten elkaar aanvullen en zo een holistisch beeld opleveren van de zon en haar omgeving.’

77 miljoen kilometer
De Solar Orbiter heeft 6 telescopen aan boord die de zon en haar omgeving in beeld brengen, en 4 instrumenten die de omgeving rond de ruimtesonde meten. Door de gegevens van beide groepen instrumenten te vergelijken, krijgen wetenschappers inzicht in het ontstaan van de zonnewind, de stroom geladen deeltjes van de zon die het hele zonnestelsel beïnvloedt.

Het unieke aan de missie van de Solar Orbiter is dat geen enkel andere satelliet het oppervlak van de zon van dichterbij heeft kunnen fotograferen. De kampvuren die in de eerste serie foto's te zien zijn, zijn door de Extreme Ultraviolet Imager (EUI) vastgelegd gedurende het eerste perihelium van de Solar Orbiter, het punt in zijn elliptische baan dat het dichtst bij de zon ligt. Op dat moment was de ruimtesonde slechts 77 miljoen kilometer van de zon verwijderd, ongeveer de helft van de afstand tussen de aarde en de ster. Müller: ‘De Solar Orbiter is begonnen aan een grote reis door het binnenste van het zonnestelsel, en zal in minder dan 2 jaar veel dichter bij de zon komen. Uiteindelijk zal hij tot op 42 miljoen kilometer naderen, wat bijna een kwart van de afstand van de zon tot de aarde is.’

Coronale opwarming
‘De kampvuren zijn kleine verwanten van de zonnevlammen die we vanaf de aarde kunnen waarnemen, maar dan een miljoen of miljard keer kleiner’, zegt David Berghmans van de Koninklijke Sterrenwacht van België, hoofdonderzoeker van het EUI-instrument. EUI maakt hogeresolutiebeelden van de buitenste laag van de atmosfeer van de zon, beter bekend als de zonnecorona. ‘De zon ziet er op het eerste gezicht misschien rustig uit, maar als we in detail kijken, zien we overal die miniatuurvlammen.’

De wetenschappers weten nog niet of de kampvuren alleen maar kleine versies zijn van de grote vlammen, of dat ze door andere mechanismen worden aangedreven. Er zijn echter al theorieën dat deze miniatuurvlammen zouden kunnen bijdragen aan een van de meest mysterieuze fenomenen op de zon, de coronale opwarming. De zonnecorona is de buitenste laag van de atmosfeer van de zon, die zich miljoenen kilometers in de ruimte uitstrekt. De temperatuur is meer dan 1 miljoen graden Celsius, wat een grootteorde heter is dan de temperatuur aan het oppervlak van de zon, een ‘koele’ 5.500 graden Celsius. Na vele decennia van wetenschappelijke analyse zijn de fysische mechanismen die de corona verwarmen, nog steeds niet volledig begrepen, maar het ontdekken ervan wordt beschouwd als de ‘heilige graal’ van de zonnefysica.