Het dilemma | Verwijderingsbijdrage zonnepanelen stijgt per 2026 – wanneer gaat die weer dalen?

Wanneer startte jouw betrokkenheid bij het recyclen van zonnepanelen?
‘Ik ben managing director van SOLARWATT Benelux, al bijna 16,5 jaar. Wij ontwikkelen en produceren zonnepanelen, omvormers, batterijen en energiemanagementsystemen. Sinds 2014 vallen zonnepanelen onder de EU-richtlijn voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (WEEE). Dit betekent dat iedereen die deze producten maakt of importeert en op de Nederlandse markt brengt, verantwoordelijk is voor de inzameling en verwerking aan het einde van hun levensduur.’

Ook SOLARWATT…
‘Je kunt hier als individueel bedrijf invulling aan geven: een dode post op de balans opnemen als financiële voorziening voor de toekomst. Het kan tevens collectief, met alle voordelen van dien, bijvoorbeeld op het gebied van efficiëntie en kosten. Vanuit die gedachte richtten we in 2014 samen met een flink aantal leden van Holland Solar, zoals Solar Century, SolarClarity, IBC Solar en later ook ProfiNRG, de Stichting Zonne-energie Recycling Nederland (ZRN) op. Die organisatie, waarvan ik voorzitter werd, kwam los te staan van de branchevereniging, maar is daar inmiddels weer in geïntegreerd. Nu vertegenwoordig ik de pv-sector in Stichting OPEN als bestuurslid van Holland Solar. Het is belangrijk te benadrukken dat Stichting OPEN van en voor producenten is, en niet een verlengstuk van de overheid, zoals soms wel wordt gedacht. Het is ook de organisatie achter het merk “Wecycle”.’

De verwijderingsbijdrage was destijds heel laag.
‘We begonnen met 9 euro per ton zonnepanelen, maar dat tarief zakte al snel naar 6,5 euro. Vreemd is dat niet. De massale uitrol van zonnepanelen moest feitelijk nog op gang komen; het aantal afgedankte producten was laag. Daarnaast: er was dan wel sprake van een wettelijke verplichting, maar niet iedereen wist daarvan of deed mee. We wilden een laag tarief om het voordeel voor freeriders te beperken en het risico voor partijen die compliant waren beperkt te houden. Bovendien waren er verschillende collectieven met onderlinge concurrentie op de tarieven. Ook dat was een overweging.’

Daarmee werd een hypotheek op de toekomst genomen?
‘Er werd te weinig geld opzijgezet om te sparen voor het opruimen van toekomstig afval. In 2019 kregen we de kans om als sector aan te sluiten bij een initiatief van alle andere productstichtingen voor elektrische en elektronische apparaten om een Algemeen Verbindend Verklaring (AVV) aan te vragen bij de overheid, die nu wordt uitgevoerd door Stichting OPEN. Met een AVV gelden voor alle marktpartijen dezelfde regels. Dat was noodzakelijk om een robuust systeem op te bouwen voor de toekomstige verwerking van zonnepanelen.’

Maar dat lage tarief per ton afgedankte zonnepanelen bleef…
‘Totdat duidelijk was wat het zou moeten zijn. Wat was een redelijke prijs in plaats van de race-to-the-bottom-prijs van dat moment? Stichting OPEN gaf TNO de opdracht een studie uit te voeren naar de verwachte toename van de afvalstroom in relatie tot de toekomstige verwerkingstechnieken voor afgedankte zonnepanelen, met inbegrip van de verwerkingskosten, mogelijke opbrengsten en materiaalwaarde. Onder andere op basis van dit rapport, aangevuld met levensduurmodellen, is een plan gemaakt voor de recyclingbijdrage van zonnepanelen, met als doel om aan de wettelijke verplichtingen te voldoen tegen de laagst mogelijke kosten. Nevendoel was om een systeem te creëren dat stabiel is, voorspelbaar en robuust tegen fluctuaties in de markt.’

Wat was die redelijke prijs?
‘In 2023 werd een tarief van 40 euro per ton ingevoerd, met de verwachting dat voor de volgende AVV-periode, vanaf 2026, de kosten waarschijnlijk zouden stijgen. Daarbij hebben we ook gestimuleerd dat producenten deze bijdrage zichtbaar op de factuur aan hun klanten doorgeven, zodat deze balansneutraal is.’

Omdat de afvalstroom zou toenemen?
‘Exact. De hoeveelheid zonnepanelen die terugkomt ten opzichte van de hoeveelheid die wordt geplaatst, is nog maar 1 tot 3 procent. Dat percentage neemt echter snel toe. Om de uiteindelijke kosten te beperken, gaan we ervan uit dat de eindsituatie een vervangingsmarkt zal zijn. Dat kan niet anders als we onze klimaatdoelen willen halen.’

Hoe efficiënter de recycling, hoe lager de kosten…
‘Intussen werken we aan het verlagen van de kosten door het optimaliseren van logistiek en het stimuleren van verbeterde verwerking. Zo won het Eindhovense bedrijf Mirec dit voorjaar een tender van Stichting OPEN voor de verwerking van afgedankte zonnepanelen, en lopen er initiatieven om recyclinginnovatie te steunen. Op dit moment liggen de kosten van het opruimen van zonnepanelen tussen de 500 en 1.000 euro per ton, maar het doel is om dat in de toekomst te kunnen doen voor 200 euro per ton, gerekend naar de prijzen van nu. Dat zou dan ook de bijdrage zijn in een vervangingsmarkt.’

Vanaf 1 januari aanstaande stijgt de verwijderingsbijdrage van 0,04 naar 0,065 euro per kilo… Waarom en wanneer gaat die weer dalen?
‘Die stijging van het tarief is mede het gevolg van de neergang van de pv-markt. Er worden flink wat minder zonnepanelen geplaatst, terwijl de hoeveelheid zonnepanelen die aan het einde van hun levensduur komt, groeit. Dat betekent dat de verwijderingsbijdrage per product omhoog moet. Maar ook los daarvan: de intentie is dat tarief iedere 5 jaar opnieuw vast te stellen, en zolang die vervangingsmarkt nog niet 100 procent is, zal het logischerwijs blijven oplopen vanwege de toenemende hoeveelheid afgedankte zonnepanelen. Vergeet overigens niet dat zónder collectieve actie iedere producent nú minimaal 0,50 euro per kilo zou moeten reserveren op zijn balans. Dat wilden we natuurlijk voorkomen.’

Wat vindt de achterban daarvan?
‘Deze tariefstijging is kostenneutraal. Die wordt immers, als het goed is, apart doorberekend aan de eindklant. Wat betreft de aanstaande tariefverhoging: nu is de verwijderingsbijdrage gemiddeld zo’n 1 euro per zonnepaneel. Daar komt vanaf 2026 ongeveer 50 eurocent bij. Dat doet de klant geen pijn; het is geen significant bedrag. Maar reken je dat nieuwe tarief niet door als producent, dan kan dat met de zonnepaneelprijzen van nu natuurlijk wel behoorlijk ten koste van de marge gaan. Ben daar dus scherp op. Schuif het niet op de lange baan en doe het gewoon.’

Die tariefstijging is in het belang van de sector en de energietransitie?
‘Het is noodzaak en een wettelijke verplichting. Bovendien ontstaat hiermee tevens ruimte om te investeren in het verbeteren van het recycleproces en is er budget beschikbaar om freeriders aan te pakken en dus oneerlijke concurrentie te voorkomen. Dat is in het belang van ons allemaal. Daarnaast: wij gaan altijd voor het voldoen aan onze wettelijke verplichting tegen de laagst mogelijke kosten. Bovendien gebeurt het allemaal in volledige transparantie en overleg met de branche. Iedereen die hier invloed op wil hebben, kan gewoon lid worden van Holland Solar en erover meepraten in onze werkgroep Circulariteit.’