Het Dilemma | Van O&M naar volwaardig assetmanagement – wat moet er gebeuren?

Vanwaar jullie onderzoek – wat is het belang?
Boekholt: ‘We hebben het afgelopen decennium heel veel zonnepanelen gelegd in Nederland. Dat is fantastisch. Op sommige dagen kan ons land al volledig op pv draaien. Maar dat betekent ook dat het kritische infrastructuur is geworden – we zijn er sterk van afhankelijk. Als systemen onvoldoende presteren, heeft dat een grote impact.’

Als systemen onvoldoende presteren, heeft dat een grote impact?
Peperzak: ‘Het is meer dan dat. Al die zonne-energiesystemen zijn aangemeld; hun locatie en opgesteld piekvermogen is bekend. We weten dus wanneer we waar welke opbrengst mogen verwachten. Maar werkt het allemaal conform verwachting en blijft dat ook zo? Die informatie is van groot belang voor onze energievoorziening. Ook daarom vroegen de TKI Urban Energy en TSE Digitalisering van de Topsector Energie om dit onderzoek.’

Jullie waren de aangewezen personen om dit uit te voeren?
‘Ik ken vanuit mijn verleden bij KiesZon en mijn huidige consultancybedrijf Twist het zakelijke segment door en door. Johan weet, onder meer als algemeen directeur van advies- en technisch expertisebureau Zonnemeesters, meer van wat er in het residentiële segment speelt. We vullen elkaar dus goed aan. Daarnaast staan wij met onze voeten in de klei. Bij overheden en wetenschappers gaat het vaak over beleid, onderzoeken, rapporten en zo. Wij weten wat er op de grond gebeurt.’

Jullie onderzoek slaat de brug tussen 2 werelden?
Boekholt: ‘Neem een onderwerp als cybersecurity. Daar wordt veel over gepraat, er wordt veel overheidsgeld tegenaan gegooid. De risico’s zijn bekend, we weten dat we er iets mee moeten. De markt doet er echter nog niet zoveel mee, bijvoorbeeld vanwege andere prioriteiten.’

Dat geldt voor assetmanagement in het algemeen? Wat is de stand van zaken in Nederland?
Boekholt: ‘De focus ligt op nieuw, nieuw, nieuw – dat is altijd zo geweest. De aandacht voor installaties uit het verleden is onder de maat. Onderhoud staat niet op de kaart, al helemaal niet in het residentiële segment. Dat heeft verschillende redenen. Zo hebben we pv altijd verkocht als onderhoudsvrij: plaats zonnepanelen en je hebt er 25 jaar geen omkijken meer naar, behalve het vervangen van een omvormer na een jaar of 10. Dat is het standaardverhaal vanuit de sector, en hoewel het onzin is, wordt het collectief aangenomen als de waarheid.’

Er zijn nog meer redenen?
Peperzak: ‘We zijn nog niet zo lang bezig met het plaatsen van zonnepanelen. Ook die zijn onderhevig aan de badkuipcurve – de relatie tussen leeftijd en kans op technische problemen. De eerste twee jaar na plaatsing valt pv onder de garantie van de installateur en worden eventuele fouten uit het systeem gehaald. Daarna werkt het heel lang gewoon goed. In die fase verkeren de meeste installaties nu. De fase van veroudering is nog niet ingetreden, waardoor onderhoud nog niet top of mind is. Daarnaast is er een wezenlijk verschil tussen pv installeren en onderhouden; dat laatste vereist andere skills en mensen. Er zijn nog maar weinig bedrijven die zich daarin hebben gespecialiseerd.’

De behoefte aan correctief en preventief onderhoud gaat sterk toenemen…
Peperzak: ‘En de zonne-energiesector is daar onvoldoende op voorbereid – technisch én organisatorisch. Bovendien houdt solar assetmanagement niet op bij O&M. Het omvat ook andere aspecten zoals cashflow, verzekeringen en subsidies, rapportage & compliance en relatiemanagement. Goed beheer vraagt om een integrale strategische benadering, zeker in het kader van een snel veranderende externe context.’

Je doelt op?
Boekholt: ‘Wij gaan in ons rapport in op diverse fundamentele trends. Zo is er meer noodzaak aan flexibiliteit in het kader van de toenemende dynamiek van de energiemarkt – we zien steeds vaker negatieve prijzen – en netcongestieproblematiek. Dit noopt tot stuurbare assets. En wat betreft het residentiële segment: de salderingsregeling stopt vanaf 2027. Daar moeten huishoudens wat mee, en ook marktspelers zoals woningcorporaties. Het belang van digitale veiligheid neemt toe. Dataverzameling en -analyse, en de toepassing van de gegenereerde informatie, wordt steeds belangrijker. AI is in opkomst.’

Slim energiemanagement is in opkomst…
Peperzak: ‘Het gaat allemaal heel snel. Er komen steeds meer systemen op de markt voor autonome sturing van integrale energiesystemen. Die kun je eenvoudig installeren en je bent in principe klaar voor de toekomst. Dat klinkt simpel, maar dat is het niet. Stel je gaat sturen op negatieve energieprijzen – je schakelt af op de momenten dat injectie van zonnestroom je geld kost. Dan kan het zo zijn dat, hoewel je inkomsten worden geoptimaliseerd, niet meer wordt voldaan aan de performance ratio-garantie. Dat kan bijvoorbeeld tot juridische problemen met afnemers van stroom en financieringsproblemen met de bank leiden.’

Dit speelt al in de praktijk?
Boekholt: ‘Er worden steeds meer vragen gesteld in dit kader. Waar in het verleden vaak bij ons werd aangeklopt voor verbetering en inspectie van installaties, zien we nu steeds vaker dat er wordt gevraagd naar het optimaliseren van complete portfolio’s. Dat begint natuurlijk met een helder beeld van de stand van zaken. Het advies aan asseteigenaren is dus allereerst: ken je installaties – zorg bijvoorbeeld dat je alle technische en financiële documentatie op orde hebt, en ook je monitoringdata. Dat is de basis voor zorgvuldige afwegingen en goede keuzes om blijvend maximale waarde uit assets te halen in het licht van een veranderende context.’

Bijvoorbeeld middels het toevoegen van een batterij?
Peperzak: ‘Of curtailment, energiedelen, slim laden, warmteopslag in boilervaten of wat dan ook. We kunnen steeds meer met data doen, maar die zeggen op zichzelf niets – krijgen pas waarde door wat je ermee doet. Daarnaast moeten die natuurlijk kloppen, niet vervuild zijn. Bijvoorbeeld doordat een zonnepaneelinstallatie die al 10 jaar op een dak ligt deels niet meer werkt of is aangepast vanwege het plaatsen van een airco of zo. Gegevens moeten actueel en adequaat zijn.’

Dat ligt voor de hand…
Boekholt: ‘Maar dit is allemaal echt nieuw voor de solar branche. We moeten nu werk gaan maken van strategisch assetmanagement, ook omdat de sector daar zichzelf én de energietransitie mee helpt. Zonnepanelen zijn niet bijster populair op dit moment; onterecht, maar dat maakt het probleem niet minder groot. Er zijn nu al mensen die zeggen: “Zet de boel maar uit, ik verdien er toch niets mee.”’
Peperzak: ‘Dat kan gemeengoed worden als veel systemen minder gaan presteren door slijtage of slecht renderen omdat niet is ingespeeld op veranderende marktomstandigheden. Dat moeten we voorkomen, onder meer door meer aandacht voor goed beheer. Een mooi nieuwtje in dit verband komt uit de hoek van branchevereniging Holland Solar: die werkt momenteel aan het oprichten van een nieuwe werkgroep die zich gaat richten op bestaande installaties.’