Gaat het nu eindelijk lukken met de Wet collectieve warmte?

De komst van de Wet collectieve warmte, die onder meer gemeenten voldoende sturingsmogelijkheden en bevoegdheden moet bieden voor de realisatie van warmtenetten, dient zich al lang aan. De invoering werd echter keer op keer uitgesteld, meest recentelijk door minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei. Zij meldde in november 2024 dat de invoeringsdatum van 1 januari 2025 niet langer haalbaar bleek.

Hete hangijzers
‘Inmiddels zijn we echter alweer een stuk verder’, aldus Wijnhoven, strateeg Energietransitie bij de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). ‘Vorige week dinsdag werd de wet in een eerste termijn in de Tweede Kamer besproken, inclusief een van de hete hangijzers dat eerder tot uitstel leidde: de betaalbaarheid van warmte voor mensen die gebruikmaken van zo’n collectieve warmtevoorziening.’

Geen budget
Om een warmtenet te realiseren, moeten voldoende huishoudens bereid zijn zich daarop aan te sluiten. Dat gebeurt niet zonder voldoende zekerheid over een goed tarief. Er moet dus geld bij. Minister Hermans wist in dat kader geen budget vrij te spelen in de recente voorjaarsnota. Wijnhoven zag haar vorige week echter handig door die lastige discussie manoeuvreren tijdens het bespreken van het huidige wetsvoorstel; het hele tarievenverhaal ligt bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM), zo gaf ze aan.

Angel
Wijnhoven: ‘En tegen de tijd dat die daaruit is, zijn we – hou je vast – 2 tot 4 jaar verder. Tot die tijd zal het “niet meer dan de ander-principe” worden gehanteerd. Wie warmte uit een warmtenet haalt, betaalt niet meer dan iemand die gas afneemt. Met die garantie werd de angel een beetje uit de discussie gehaald, wat uiteraard enigszins vreemd is. We willen immers van de link met die volatiele gasprijzen af en steeds meer naar de kostprijs gaan kijken. Eerder hintte de minister in een brief op een maximum op de prijs van energie uit een warmtenet, hoewel daar dus geen geld voor beschikbaar is.’

Wereldschokkend
Een tweede probleem bij de uitrol van warmtenetten is investeringszekerheid. Aan die kant zal er eveneens geld bij moeten, volgens Wijnhoven. Hij ziet echter beweging op dit vlak ontstaan. Zo is het voornemen om aankomende zomer de Warmtenetten Investeringssubsidie (WIS) op te schalen. ‘De veranderingen aan die regeling zijn nog niet wereldschokkend, maar kunnen helpen om sommige projecten over de streep te trekken.’

Amendement
De huidige Nederlandse markt voor warmtenetten zit op slot. Dat heeft onder andere te maken met het voornemen om deze voor 51 procent in publieke handen te laten zijn. Dat is een issue dat de sector verdeelt. Private partijen zien zwaar investeren in een minderheidsbelang niet zitten. Publieke partijen vinden het niet meer dan logisch en wenselijk. Dit issue werd geadresseerd door Silvio Erkens (VVD), die kritisch is op de snelheid waarmee warmtevoorziening onder publiek beheer wordt gebracht via de Wet collectieve warmte. Hij kwam met amendementen om private partijen wat meer ruimte te geven in de overgangsperiode.

Oprekken
Erkens stelde voor, samen met CDA’er Henri Bontenbal, om de periode waarin private ondernemingen nog toegang hebben tot warmtekavels van 7 naar 10 jaar te verlengen. Daarnaast stelden ze voor om de aanwijzingstermijn voor warmtenetten op te rekken van 30 naar 40 jaar. Dit zou ten goede komen aan de bereidheid tot investeren van bestaande marktspelers. Hoe kijkt Wijnhoven hier tegenaan? Hij kiest zijn woorden zorgvuldig, gezien zijn gemixte achterban.

Rode lijn
‘De vraag is of private partijen daar echt mee geholpen zijn en weer in beweging komen’, aldus Wijnhoven. ‘De baas van Vattenfall in Zweden heeft een rode lijn getrokken wat betreft investeren in warmtenetten in Nederland; dat gaat het bedrijf niet meer doen. Maar er zijn projecten van anderen waar de stekker nog niet is uitgetrokken, en waarvan de businesscase mogelijk wel rond te rekenen is door zo’n technische aanpassing in de wet. Een pikant gegeven is dat dat afhangt van de stem van de PVV, en wat gunt die partij de VVD nog?’

Uitvoeringskracht
Wijnhoven wijst op nog een ontwikkeling die relevant is voor de toekomst van collectieve warmtenetten in Nederland. Frans Rooijers, voormalig directeur van CE Delft, maakte op verzoek van het ministerie van Klimaat en Groene Groei een rondje langs alle stakeholders. Hij kwam met het advies om private partijen op te kopen wanneer hun rol is uitgespeeld. Zo kan de uitvoeringskracht worden behouden. Dat zou de overheid zo’n 2 miljard euro kosten. ‘Marktpartijen geven aan dat hun warmtenetprojecten meer waard zijn’, aldus Wijnhoven. ‘Hoe dan ook, daar is momenteel geen geld voor en de VVD bijvoorbeeld staat vooralsnog niet te springen om private bedrijven in overheidshanden te brengen.’

Machtsfactor
Hoe gaat het verder met de behandeling van de Wet collectieve warmte? De tweede termijn staat gepland voor 19 juni. Wijnhoven denkt dat de wet dan wordt aangenomen. Dat blijkt volgens hem alleen al uit het feit dat deze niet controversieel is verklaard. Bovendien lijken vele partijen er positief tegenover te staan. Vervolgens moet deze door de Eerste Kamer, waar de BBB een machtsfactor van belang is. Hoe de hazen daar lopen, is koffiedik kijken. Mocht de wet ook daar worden aangenomen, wat betekent dat voor de uitrol van warmtenetten in Nederland?

Overtuiging
‘De businesscase voor warmtenetten verandert niet meteen met een nieuwe warmtewet’, aldus Wijnhoven. Linksom of rechtsom, er moet geld bij. Het gaat zoals het gaat. Er worden langzaam stappen gezet, maar wel vooruit. Positief nieuws was bijvoorbeeld de oprichting van de Warmte Alliantie waarin meer dan 200 partijen zoals lokale overheden, bedrijven en branches zich hebben verenigd. Die delen de overtuiging dat een energietransitie niet mogelijk is zonder warmtenetten, willen haast maken en hebben in dit kader ook afspraken gemaakt voor gezamenlijke actie. Dit dossier is dus op vele fronten in beweging.’