Hoe staat het met de energietransitie in de Belgische industrie? ‘Flex is here to stay’

Wat doet BrightWolves?
‘Als consultancybedrijf helpen we ondernemingen strategische uitdagingen aan te gaan. Ook helpen we bij implementatie. We richten ons daarbij op 3 belangrijke uitdagingen: bedrijfsmatige, digitalisering en verduurzaming. Ik leid de energieafdeling die zowel bedrijven in de energiesector als industrie ondersteunt bij de overgang van fossiel naar hernieuwbaar.’

Wie gaf opdracht voor jullie rapport Shaping the Energy Transition, Insights and Trends from Belgian Industry?
‘Het is een onderzoek dat we op eigen initiatief deden. Je leest en hoort van alles over de energietransitie van bedrijven met een grote energievraag. Vele zijn ermee bezig. Wij wilden het van de bedrijven zelf horen. Dat deden we middels diepte-interviews met energieprofessionals van 15 bedrijven in de Belgische industrie – in de chemische sector, retail, vastgoed…

Met als hoofdvraag?
‘Waar staan deze bedrijven in hun energietransitie, welke maatregelen hebben impact, en wat zijn de prioriteiten moving forward? Dat onderzochten we door de 5 belangrijke fasen van de energietransitie te bevragen: energie-efficiëntie, elektrificatie, de opwek van hernieuwbare energie, flexibiliteit in vraag en groene moleculen, bijvoorbeeld in de vorm van waterstof.’

Wat zijn de belangrijke conclusies?
‘Allereerst, elektrificatie is hot. Bedrijven kijken met name naar hoe ze verwarmingsprocessen kunnen elektrificeren. Daarnaast wint de vraag flexibel afstemmen op het aanbod sterk aan populariteit. Je ziet daarbij wel een split. Bedrijven met flexibele assets springen op de kar. Zij die niet weten dat er geld te verdienen valt, blijven achter. Wat me ook opviel is dat energie-efficiëntie, het terugdringen van energieverbruik, terug is van even weggeweest. De recente energiecrisis heeft daarbij geholpen.’

In hoeverre zien ze waterstof als een oplossing voor hun verduurzaming?
‘Door de hype heeft iedereen de technologie op de radar, al is de toepasbaarheid niet zo breed als iedereen gehoopt had. Het toepassen van waterstof heeft met name waarde in de “hard to abate”-sectoren, bijvoorbeeld om groen staal te produceren. De energie-intensieve bedrijven die wij spraken, vonden de beloofde “waterstofbackbone” van Fluxys te traag op gang komen en de kosten te hoog. Deze technologie komt simpelweg te laat om de beloofde klimaatdoelstellingen te halen.’

Hoe staat het met de elektrificatie van grootverbruikers van energie in België?
‘Dat is dé prioriteit. Er is daarbij met name interesse in 2 technologieën. Door een elektrische boiler te combineren met een gasboiler kunnen bedrijven verwarmen met elektriciteit wanneer stroom goedkoop is. Wanneer de stroomprijzen stijgen, schakelen ze terug over op gas. Dus het is niet zo dat de gasboiler meteen vervangen wordt. Zo’n extra e-boiler laat ook toe dat ze flexibiliteitsdiensten kunnen aanbieden aan Elia, waarvoor ze vergoed worden. En tot slot daalt de uitstoot van hun energieverbruik.’

De tweede is?
‘Daarnaast wordt het toepassen van een industriële warmtepomp als kansrijk gezien. Na een bezoek aan Denemarken was een van de bedrijven overtuigd van de technologie. Terug in België vonden ze echter geen lokale installateur en de interesse van de buitenlandse installateurs om af te zakken naar ons land voor één projectje was beperkt. Zij ondervonden dat de vraag naar industriële warmtepompen het aanbod van installateurs overstijgt; er zijn wachtlijsten. Waar er soms broodje- aapverhalen de ronde doen over hoe de technologie in de winter niet afdoende is, is dit een opvallende en mooie constatering.’

In hoeverre wordt er ook geïnvesteerd in elektrische voertuigen?
‘Elektrische voertuigen zijn sterk in opkomst. Voornamelijk de fiscale voordelen drijven deze ontwikkeling – het belonen van elektrisch rijden en duur maken van brandstofauto’s. Dat maakt het meer tot een HR-aangelegenheid en minder onderdeel van de energietransitie. Daar is nog een verandering in mentaliteit nodig. Een volledige elektrische vloot biedt opportuniteiten om ze in te zetten als batterij met positieve gevolgen op de energiekosten. Ook kan je met wat slimme sturing de wagens met zelfgeproduceerde zonnestroom opladen.’

Daar zijn industriële bedrijven al mee bezig?
‘Absoluut, heel wat grootverbruikers sturen hun verbruikers slim aan. Zo kunnen ze het verbruik afstemmen op de stroomprijs en de uitdagingen van het elektriciteitsnet. Dat kan bijvoorbeeld met behulp van een elektrische boiler, door met het volume van het buffervat van de warmtepomp te spelen, of het op- en afschalen van het productieproces. Zo maken ze gebruik van de goedkoopste energie, en verdienen ze door hoogspanningsnetbeheerder Elia te ondersteunen bij het in balans houden van het net. Er is echter ook een groep bedrijven die er nog niet mee bezig is. Sommige zijn zich niet bewust van het geld dat ermee te verdienen valt. Andere – zoals grote supermarktketens en bedrijven in commodity chemicals – hebben een volcontinue vraag en hebben geen mogelijkheid tot flexibiliseren.’

Wie het over flex heeft, heeft het ook over het toepassen van batterijen…
‘Hierbij gelden in principe dezelfde voordelen als flexibilisering van de vraag: je kan profiteren van prijsfluctuaties en netondersteunende diensten aanbieden. Extra inkomsten met een batterij komen uit elektriciteit verhandelen – kopen op goedkope momenten en verkopen op dure – of zelfgeproduceerde goedkope, groene stroom opslaan voor later verbruik. Wij zien de interesse in batterijen enorm toenemen in ons dagelijkse werk. Bij de bedrijven die we spraken in dit onderzoek – die vooral warmte nodig hebben voor hun processen en voor wie stroom een kleinere rol heeft in het totale energieverbruik – kwam de implementatie van batterijen minder naar voren als prioriteit.’

Wat is de belangrijkste takeaway uit jullie onderzoek, wat heb jij geleerd?
‘Wil je als bedrijf je energiekosten onder controle houden én verlagen? Dan is het cruciaal om je processen te elektrificeren en flexibel met je energieverbruik om te gaan. Elektrificatie stelt je in staat om gebruik te maken van de goedkoopste energie: wind en zon. Door je vraag flexibel af te stemmen, verbruik je energie precies op de momenten dat ze beschikbaar is. De inzichten uit onze analyse versterken mijn optimisme. Goedkope energie blijft een essentiële motor voor industriële activiteit. We zien dat het besef groeit dat hernieuwbare energie, in combinatie met elektrificatie en flexibiliteit, het wint in kostprijs ten opzichte van fossiele brandstoffen. Door hier slim op in te spelen, ligt een groene re-industrialisatie van Europa binnen handbereik.’