‘Stel landbouw, natuur en water centraal bij energietransitie landelijk gebied’

Het project ‘Van wie is de energie?’ is geïnitieerd door Architectuurcentrum AORTA en energiecoöperatie Heuvelrug Energie en uitgevoerd in samenwerking met de Public Space Foundation. Het project streeft naar een duurzame inrichting van het buitengebied met oog voor landschappelijke en ecologische kwaliteit.

Wind- en zonneparken
Met de stijgende vraag naar duurzame energie zijn gemeenten genoodzaakt ruimte te vinden voor wind- en zonneparken. De ruimte is echter schaars en het creëren van breed maatschappelijk draagvlak is meer dan eens een uitdaging. Traditionele participatie rond windmolens en zonneparken biedt bewoners volgens de initiatiefnemers beperkte inspraak, terwijl de ecologische en landschappelijke aspecten vaak ondergeschikt blijven aan financiële en technische overwegingen.

Dat moet anders, dachten Architectuurcentrum AORTA en energiecoöperatie Heuvelrug Energie. In 2024 initieerden zij daarom het project Van wie is de energie? dat zich richt op Langbroek-Kolland, gelegen tussen de Utrechtse Heuvelrug, de Lekdijk en de Kromme Rijn. In dit gebied, dat is aangewezen als zoekzone voor zonne-energie in de Regionale Energiestrategie (RES) U16, is een start gemaakt met een nieuwe gebiedsgerichte aanpak. Samen met lokale natuurorganisaties, bewoners, landgoedeigenaren en overheden zijn in cocreatieve sessies de ruimtelijke opgaven, waarden en wensen van betrokkenen verkend en hoe – zwaar – die meegewogen moeten worden bij de toekomstige ontwikkeling. Er is gezocht naar veelbelovende combinaties van functies voor Langbroek-Kolland en gewerkt aan scenario’s.

Reflecties
De eerste reflectie van Public Space Foundation is dat ‘macht en inzet van belanghebbenden een vliegwiel is voor verandering’. Een inspirerend en menselijk eindperspectief en daardoor collectieve ambitie zouden noodzakelijk zijn om dit soort ingewikkelde trajecten, met veel partijen en belanghebbenden, tot een goede uitkomst te krijgen. ‘De tijd van rationele compromissen aan besloten bestuurstafels is voorbij’, aldus Public Space Foundation. ‘Op deze manier gebruik je de nieuwe macht en inzet van betrokkenen als vliegwiel voor verdere verandering.’

Ten tweede moet er volgens de organisatie door schijntegenstellingen heen gekeken worden. ‘Deze worden opgeroepen door de gebruikte ouderwetse taal, die is gebaseerd op moderne polarisatie en geïntroduceerd door verkokerde instituten die maar 1 aspect van de zaak kunnen zien. De blik van betrokken bewoners en burgers is nu eenmaal integraler, holistischer en menselijker dan die van overheden en instituten. Het publieke debat is hiermee ten dele vervuild, wees daarvan bewust.’

Niet vrijblijvend
Tot slot stelt Public Space Foundation dat luisteren naar burgers en bedrijven niet vrijblijvend is. ‘Het gaat hier uitdrukkelijk om de kracht en macht van burgers en bedrijven in de moderne publieke arena, die je met deze aanpak omarmt en inzet. Dit is niet vrijblijvend. Democratische politiek moet hiernaar luisteren, ook in het verdere vervolg. De tijd van “participatie” als alleen maar een pacificatiestrategie tegen gebleken weerstand, is voorbij. Maar noblesse oblige: in een democratie kan je het hiermee gekweekte enthousiasme en de gedeelde ambitie van burgers ook niet zomaar negeren.’