CE Delft en TNO hebben in een opdracht van NVDE, Holland Solar, Energie-Nederland en HIER onderzoek gedaan naar de gevolgen van de ophanden zijnde afschaffing van de salderingsregeling per 1 januari 2027. In de studie is niet alleen gekeken naar de terugverdientijd van zonnepanelen, maar ook naar de mogelijkheden van vraagsturing om het eigen verbruik van zonnepaneelbezitters te verhogen. Een kleinere zonnepaneelinstallatie is daarbij een mogelijkheid om het eigen verbruik te verhogen, maar ook het slim aansturen van een – hybride – warmtepomp en een laadpaal van een elektrische auto zijn een goede optie.
Seizoenseffect
Een huishouden met zonnepanelen gebruikt een deel van de door zonnepanelen opgewekte stroom direct op het moment van productie. Een huishouden gebruikt gemiddeld op jaarbasis 30 procent van de geproduceerde zonnestroom zelf.
Een deel van het jaar, op zonnige momenten, is de productie groter dan de vraag en wordt het overschot aan elektriciteit teruggeleverd aan het stroomnet. Dan is sprake van teruglevering. Op momenten met weinig of geen zon is de vraag groter dan de productie en wordt stroom afgenomen van het net, zoals te zien in onderstaande grafiek die het seizoenseffect van zonnepanelen illustreert.
Prikkel
Door het afschaffen van de salderingsregeling ontstaat een extra prikkel voor zonnepaneelbezitters om zoveel mogelijk van de geproduceerde zonne-energie direct zelf te gebruiken, omdat dit een positief effect heeft op de terugverdientijd.
Bovendien zorgt het beter afstemmen van vraag en aanbod ervoor dat vraag en aanbod op nationaal niveau meer in balans zijn en dat er minder stroomtekorten en -overschotten zijn. Daarnaast kan als vraag en aanbod van elektriciteit door huishoudens beter op elkaar afgestemd worden de piekbelasting voor teruglevering en afname van stroom op het lokale elektriciteitsnet verlaagd worden.
Gedragsverandering
Het eigen gebruik kan door zonnepaneelbezitters verhoogd worden door het elektriciteitsgebruik beter af te stemmen op productie, bijvoorbeeld door de wasmachine of droger aan te zetten als de zon schijnt, een elektrische auto thuis op te laden of door de stroom tijdelijk op te slaan in een thuisbatterij. Het is volgens de onderzoekers van CE Delft en TNO echter de vraag in hoeverre huishoudens ook daadwerkelijk bereid zijn om dit te doen, omdat dit een gedragsverandering vraagt.
Omdat de onderzoekers het lastig vinden de bereidheid van huishoudens om hun vraagprofiel aan te passen in te schatten, hebben ze alleen een inschatting gemaakt van het technisch potentieel. Dit technisch potentieel wordt gezien als een bovengrens van de impact van afbouw van saldering op het beter afstemmen van vraag en aanbod. In de praktijk zal het effect volgens CE Delft en TNO kleiner zijn wanneer veel huishoudens hun gedrag en vraagpatroon niet of slechts beperkt aanpassen.
Wasmachine of droger
Het potentieel voor meer eigen benutting van zonnestroom door het aanzetten van de wasmachine, de wasdroger en de vaatwasmachine is volgens de onderzoekers beperkt. Door het optimaal afstemmen van vraag en opwek binnen een dag kan het eigen gebruik verhoogd worden van circa 40 naar 45 procent.
Bij huishoudens met een hybride warmtepomp, en met name bij huishoudens met een eigen laadpaal, is het potentieel groter. Door slimme aansturing van de laadpaal en laden in de middag kan de benutting van de eigen zonnestroom verhoogd worden van 50 naar 75 procent. Randvoorwaarde hiervoor is uiteraard wel dat de elektrische auto op de zonnige momenten ook daadwerkelijk thuis aan de laadpaal geladen wordt.
De salderingsregeling kan er volgens CE Delft en TNO bovendien toe leiden dat huishoudens minder zonnepanelen installeren, omdat het percentage eigen gebruik bij een kleinere zonnepaneelinstallatie hoger ligt. Door het plaatsen van de helft van het aantal zonnepanelen neemt bij een gelijke stroomvraag het percentage eigen gebruik toe van 40 naar bijna 70 procent. ‘Hierdoor zijn er een stuk minder momenten met overproductie van elektriciteit die tegen een lage prijs teruggeleverd moeten worden en neemt het eigen gebruik fors toe’, besluiten de onderzoekers. ‘Daarnaast is een thuisbatterij een manier om het eigen gebruik van de zonnestroom te verhogen. Hiervoor moet echter wel een aanvullende investering gedaan worden.’
Uitvallende omvormers kosten zonnepaneeleigenaar 25 tot 80 euro per jaar Als de spanning op het stroomnet te hoog oploopt, schakelen omvormers van zonnepanelen zichzelf uit. CE Delft heeft afgelopen kalenderjaar berekend dat de misgelopen inkomsten voor zonnepaneelbezitters maximaal tussen de 25 en 80 euro per jaar bedragen. De gemiste inkomsten zijn bepaald door te kijken naar de uren waarop de hoogste 10 procent van de stroomproductie door de zonnepanelen plaatsvindt. De netbeheerders hebben namelijk aangegeven dat die 10 procent het maximum is wat zij in hun elektriciteitsnetwerken zien qua aantal momenten dat de omvormers afgeschakeld worden. CE Delft schat in dat de spanningsproblemen per wijk zo’n 5 jaar kunnen blijven bestaan, totdat de netbeheerder het stroomnet verzwaart. In veel gebieden zullen de problemen echter sneller opgelost worden. De maximale gemiste inkomsten door spanningsproblemen zijn daarmee – uitgaande van gelijkblijvende stroomprijzen – 125 tot 400 euro.
De onderzoekers merken daarbij op dat de situatie zeer locatieafhankelijk is en in veel gebieden in Nederland ook niet voor zal komen. De netbeheerders meldden eerder dat als zij ‘niks’ zouden doen in 2030 potentieel 750.000 kleinverbruikers zouden worden getroffen door spanningsproblemen waarbij de omvormers van hun zonnepanelen zouden uitvallen. Afschaffing van de salderingsregeling kan volgens de onderzoekers op 2 manieren een gunstig effect hebben op deze congestieproblematiek op de laagspanningsnetten. Ten eerste levert het een prijsprikkel op om het eigen gebruik van zonne-energie te verhogen en daarmee de piekbelasting te verlagen. Het verwachte effect van de prijsprikkel op de piekbelasting is beperkt. Momenteel zijn alleen huishoudens met een elektrische auto en eigen laadpaal in staat om hun piekbelasting door zonne-energie significant te verlagen. Mogelijk dat op de langere termijn nieuwe technologische ontwikkelingen en goedkopere thuisbatterijen daar verandering in gaan brengen. Daarnaast zal – zo denken CE Delft en TNO – de afschaffing van de salderingsregeling een verlagend effect hebben op de verkoop van zonnepanelen, zowel op het aantal huishoudens dat ze koopt als de gemiddelde grootte van de zonnepaneelinstallaties per huishouden. |