Planbureau: stoppen salderingsregeling zonnepanelen schaadt vertrouwen burgers

Het PBL heeft onderzoek gedaan naar hoe legitiem consumenten de beleidskeuzes van de rijksoverheid vinden bij het aardgasvrij maken van woonwijken. Burgers onderschrijven weliswaar het belang van aardgasvrij verwarmen, maar zien betaalbaarheid en kostenverdeling als belangrijke pijnpunten.

Salderen
Een derde pijnpunt dat in het onderzoek naar voren komt, is inconsistent overheidsbeleid. Het vertrouwen van grote groepen burgers in de overheid is laag en dat is problematisch bij het realiseren van een opgave die flinke investeringen van burgers vergt. Meer dan de helft van de respondenten heeft op klimaatvlak weinig vertrouwen in de overheid als geheel. Het feit dat burgers het algemenere klimaatbeleid ervaren als inconsistent, nemen zij volgens het PBL ook mee bij hun oordeel over de legitimiteit van aardgasvrijbeleid.

‘Een voorbeeld van een onderwerp dat burgers ervaren als inconsistent is het dan weer wel en dan weer niet afbouwen van de salderingsregeling, terwijl tegelijkertijd wordt gewerkt aan de overstap naar aardgasvrij verwarmen’, aldus het planbureau. ‘Deze gelijktijdige ontwikkeling roept bij burgers het beeld op dat de klimaattransitie niet echt belangrijk wordt gevonden. Deze onzekerheid maakt burgers ook terughoudend om te investeren in de verduurzaming van hun woning. De logica achter de afbouw van de salderingsregeling is complex, en ook als deze logica herkend wordt door de burger blijft de zorg bestaan over investeringszekerheid in verduurzaming.’

2.000 burgers
Ondanks het inconsistente beleid rekenen burgers uiteindelijk toch op de overheid om aardgasvrij beleid te realiseren. De kostenverdeling van de overstap naar een aardgasvrije wijk is zeer bepalend voor hoe legitiem burgers het beleid vinden, blijkt uit het PBL-onderzoek onder ruim 2.000 burgers.

Een grote meerderheid van de burgers vindt het legitiem dát de overheid beleid maakt voor aardgasvrij verwarmen. 88 procent van de burgers wil minder afhankelijk worden van andere landen voor energie en 76 procent van de burgers vindt klimaatverandering een belangrijk probleem. Een ruime meerderheid denkt ook dat aardgasvrij maken bijdraagt aan deze doelen. Burgers onderschrijven het belang van aardgasvrij verwarmen, maar hebben moeite met de concrete invulling van het beleid, met name qua betaalbaarheid en kostenverdeling.

Draagkracht
Zo vinden veel burgers het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met draagkracht, dat er niemand ‘door het ijs mag zakken’, dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Daarnaast willen mensen zekerheid dat aardgasvrij verwarmen niet te duur gaat worden en hebben mensen moeite met grote prijsverschillen tussen wijken. De burger verwacht dat de rijksoverheid de regie heeft, de burger ontzorgt en de kosten rechtvaardig verdeelt. Burgers verwachten dat de kosten voor een collectieve voorziening als warmte collectief gedeeld worden, zoals dat het geval is bij veel infrastructuur. De zorgen van burgers over betaalbaarheid en kostenverdeling worden niet ondervangen door het huidige beleid en burgers verwachten niet dat dit in de toekomst goed geregeld wordt.

Warmtenetten
Uit het onderzoek blijkt tot slot dat burgers moeite hebben met warmtenetten in handen van een commercieel bedrijf. Een warmtenet in publieke handen kan op meer acceptatie rekenen. Dit is in lijn met het wetsvoorstel Wet Collectieve Warmte waarin bij nieuwe warmtenetten een meerderheidsaandeel in publieke handen komt.

Voor de rol van gemeenten in de warmtetransitie is het van belang dat 39 procent van de respondenten zich niet goed vertegenwoordigd voelt door gemeenteraadsleden, die uiteindelijk beslissen over de wijkplannen. 54 procent vindt niet dat gemeenten mogen besluiten om het aardgasnet van een wijk weg te halen. De kans dat wijkplannen aanvaard worden neemt toe als de plannen beter aansluiten bij zorgen, voorkeuren en mogelijkheden van burgers. De rijksoverheid lijkt volgens het PBL daarbij aan zet om de betaalbaarheid en een eerlijke kostenverdeling voor burgers te garanderen. Gemeenten kunnen daaraan bijdragen door duidelijk te communiceren over onzekerheden en de mening van de burger goed mee te wegen bij het concretiseren van wijkplannen.