Het Dilemma | Is het Nederlandse stroomnet echt vol?

Jij werkt naast voor Energie Samen ook voor Holland Solar en NedZero in de lobby voor nettoegang.
‘De zonne-energiebranche, energiecoöperaties en windsector hebben een gedeeld belang. Het aansluiten van hernieuwbare-energieprojecten is steeds problematischer. De reden is een overvol Nederlands elektriciteitsnet. Maar dat dat gebrek aan transportcapaciteit nu overal al optreedt, is een frame van de netbeheerders. Die komen daar te gemakkelijk mee weg. Een luider tegengeluid is nodig.’

Het is niet waar?
‘Netbeheerders hebben een monopolie op de onderliggende data en informatie, externe partijen kunnen die niet doorspitten om de situatie zelf te beoordelen. Netbeheerders zijn erop gebrand om extra storingsminuten te voorkomen; in gesprekken met ons geven medewerkers toe dat ze daarin soms doorschieten. Wij willen de netbeheerders uitdagen om openheid te geven over hun afwegingen over de betrouwbaarheid van de netten, en het gesprek hierover aan te gaan met alle maatschappelijke stakeholders. Wij willen natuurlijk ook een betrouwbaar net, maar betwijfelen of de afwegingen die momenteel leiden tot transportweigeringen terecht zijn.’

De Nederlandse congestiekaart kleurt in feite helemaal niet rood?
‘Een netbeheerder mag pas transport weigeren als congestiemanagement te duur wordt of als alle extra toegestane netcapaciteit is uitgegeven. Die financiële en technische grens zijn nog nergens aantoonbaar bereikt. De boodschap die feitelijk wordt afgegeven met die steeds rodere kaart is dat er niets meer kan. Dat is dus onterecht.’

Het congestieprobleem wordt schromelijk overdreven?
‘Dat zeg ik niet. Aan de invoedingskant zullen de komende jaren pieken worden bereikt die tot problemen kunnen leiden als je niets doet. Maar die kunnen voorlopig worden voorkomen, bijvoorbeeld door omvormers de invoedcapaciteit te laten beperken op de momenten dat dat nodig is. Dat hoeft ook niet ten koste te gaan van de verdiensten uit opwek. De netcode staat immers vergoedingen toe voor deze vorm van congestiemanagement, middels een capaciteitsbeperkingscontract of een biedplichtcontract.’

En aan de afnamekant?
‘Waar producenten van zonne- en windenergie de problematiek prima begrijpen – bijvoorbeeld weten wat netcongestie inhoudt, het belang van pieken afvlakken kennen en invoeding gemakkelijk kunnen sturen – is de wereld van energieafnemers anders qua bewustzijn, kennis en flexibiliteit. Er is ook nog een slag te maken op het gebied van het standaardiseren van contracten en vergoedingen voor congestiemanagement aan de vraagkant. Maar ook hier zijn oplossingen die niet worden benut. Een voorbeeld is een project van een energiecoöperatie die een warmtenet wil realiseren. De pompen van zo’n warmtenet kunnen gemakkelijk even worden uitgezet tijdens pieken in de stroomvraag. De coöperatie zag die mogelijkheid en gaf aan daartoe bereid te zijn bij de netbeheerder. Rood was echter rood, zo werd gesteld. Er werd geen transport toegekend.’

Wat moet er gebeuren?
‘Netbeheerders moeten congestie voor een bepaald gebied aankondigen bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM) en vervolgens aantonen met een congestieonderzoek. Transport mag pas worden geweigerd als dat onderzoek aantoont dat congestiemanagement geen optie meer is. De ACM beoordeelt of dit terecht is. Tot op dit moment is dat nog in geen enkel geval aangetoond op basis van de aangeleverde informatie. Op 18 april heeft de ACM de netbeheerders opgedragen om alle gebieden met invoedingscongestie binnen een half jaar – opnieuw – te onderzoeken. Dus op 18 oktober dit jaar weten we exact welke transportweigeringen terecht zijn en hoeveel netcapaciteit er nog beschikbaar is om uit te geven aan invoeders. Ondertussen moeten al die rode gebieden op de netcongestiekaart terug naar oranje.

Dat reflecteert de werkelijkheid?
‘Die kleur oranje geeft aan dat er iets aan de hand is – dat netcongestie een probleem is en projecten niet zonder meer kunnen worden gerealiseerd, maar dat het voorlopig nog wel kan als je er iets voor doet. Het is bovendien de correcte weergave van dit moment. Vergeet ook niet dat het beeld van die rode kaart in het hoofd van politici en ambtenaren gaat zitten, ook omdat vele media dat beeld klakkeloos overnemen. Wanneer ik ambtenaren voorhoud dat er nog best ruimte op het net is om nieuwe projecten aan te sluiten, word ik inmiddels meewarig aangekeken.’

Dat helpt de energietransitie niet?
‘Netbeheerders werken keihard om de huidige problematiek aan te pakken, dat staat buiten kijf. Congestiemanagement organiseren is echter een enorme opgave. Het kost tijd, bijvoorbeeld omdat ICT-systemen moeten worden ingericht en er schaarste aan mensen is. Dat is wat er echt aan de hand is. Het is ook allemaal zeer begrijpelijk. De discussie over het recht op transportcapaciteit is echter een andere. Met massaal transport weigeren in de rode congestiegebieden wordt tijd gewonnen, maar het werkt contraproductief. De energietransitie en onze burgers en bedrijven zijn er niet mee geholpen. Vertel gewoon het eerlijke verhaal. Kleur Nederland weer oranje, ga in gesprek met netgebruikers en zoek samen naar oplossingen.’