Regioteam: geef gemeenten en provincies ruimte voor keuzes in energietransitie

Het Nationaal Programma Regionale Energiestrategie (NPRES) publiceerde afgelopen week zijn halfjaarlijkse ‘foto’ die de stand van zaken bij de realisatie van de Regionale Energiestrategieën (RES’en) laat zien.

Minder plekken
NPRES constateerde dat om in 2030 ten minste 35 terawattuur duurzame stroom op te wekken nog meer wind- en zonne-energieprojecten nodig zijn. De organisatie constateert dat er steeds minder plekken voor wind en zon op land beschikbaar zijn.

Het Regioteam Energietransitie – een samenwerking van brancheorganisaties NVDE, Holland Solar, Energie-Nederland en NedZero – roepen het kabinet nu op om het decentrale bestuur ‘het primaat terug te geven’. Het regioteam constateert dat de energietransitie op land namelijk een belangrijk kantelpunt heeft bereikt. ‘Aan de ene kant is het aandeel hernieuwbare energie in 2023 gestegen tot 17 procent, onder andere door een spectaculaire groei van opwek uit wind en zon. Hoewel deze toename maar ten dele op land is gerealiseerd, is de RES-aanpak zeker debet aan dit succes. Het is dan ook paradoxaal te moeten constateren dat de versnelling voor opwek op land alweer dreigt af te vlakken. Dat terwijl versnelling juist geboden is.’

Buiten beeld
‘Met de huidige obstakels is het doel van 35 terawattuur met een grote inspanning weliswaar nog te halen, maar is het streefdoel van 55 terawattuur buiten beeld geraakt’, vervolgt het regioteam. Dat is problematisch.’

De brancheorganisaties constateren daarbij dat niet alles op zee kan, en groei van het aandeel hernieuwbare opwek op land dan ook onmisbaar is. ‘De filosofie achter de RES-aanpak was dat het decentrale bestuur het beste in staat is te bezien waar welke vorm van hernieuwbare energie kan worden opgewekt’, stelt het regioteam. ‘Beter dan opgelegde doelen van bovenaf zouden lokale overheden kunnen kijken wat behapbare en haalbare doelen voor een regio zijn. Dat model heeft goed gewerkt, maar is onder druk komen te staan door regels van het Rijk die de keuzevrijheid flink hebben ingeperkt. Biomassasubsidies werden afgeschaft en zon op land werd sterk gereguleerd. Voor wind zijn we zijn nog in afwachting van strengere regels en een afstandsnorm. Om de RES-aanpak te laten werken, moeten er geen nieuwe nationale belemmeringen voor de energietransitie worden opgeworpen. Geef gemeenten en provincies de ruimte om hun eigen keuzes te maken.’

Na 2030
Het is volgens het regioteam belangrijk dat kersvers klimaatminister Sophie Hermans de ingezette lijn van oud-minister Rob Jetten om tot afspraken te komen voor doelen na 2030 voortzet. In het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE), dat dit voorjaar door de Tweede Kamer werd vastgesteld, wordt gerekend met stevige doorgroei van zon en wind op land. In 2050 zou de opwek van wind op land moeten verdubbelen ten opzichte van 2030 en van zon verdrievoudigen.

‘Het is tijd handen en voeten te gaan geven aan deze ambities en het gesprek aan te gaan met medeoverheden over de vormgeving van hun eigen energiesysteem’, aldus het regioteam. ‘De businesscases van nieuwe zonne- en windprojecten staan stevig onder druk. Na jarenlang steeds goedkopere projecten te hebben gerealiseerd, worden ontwikkelaars – zowel burgercoöperaties als marktpartijen – momenteel geconfronteerd met stevige kostenstijgingen als gevolg van hogere bouwkosten, personeelsschaarste, zeer lange doorlooptijden, eisen aan participatie en inpassingen en de gevolgen van netcongestie. Blijf dus kijken hoe bijvoorbeeld het subsidie-instrumentarium helpt voorkomen dat de pijplijn aan nieuwe projecten opdroogt door deze (markt)omstandigheden.’