Het dilemma | Zonne-energie in ontwikkelingslanden nog nauwelijks op gang – wat is nodig?

Hoe kijk jij naar de globale uitrol van zonne-energie, en die in Europa?
‘We zien overal heel veel actie. Dat geeft me positieve vibes. We hebben het inmiddels over een industrie waarin jaarlijks 500 miljard Amerikaanse dollar omgaat. Europa is goed voor een derde van die markt. Investeerders zien het als een comfortabele investering, mede dankzij ondersteunend beleid, hoewel dat niet voor alle landen in dezelfde mate geldt.’

En in ontwikkelingslanden?
‘Miljarden mensen in ontwikkelingslanden hebben geen toegang tot energie of zijn afhankelijk van geïmporteerde fossiele energie. In die landen is doorgaans een overvloed aan zon beschikbaar, maar de vruchten worden daar nog nauwelijks van geplukt. Neem Afrika, dat enorme continent is nog maar goed voor 3 procent van de pv-markt.’

De International Solar Alliance (ISA) wil daar verandering in brengen?
‘Onze organisatie werd in 2015 opgezet in de marge van de klimaattop in Parijs, als initiatief van India en Frankrijk. Inmiddels hebben we 98 lidstaten. Het doel is 1.000 miljard Amerikaanse dollar aan investeringen in zonne-energie te genereren tegen 2030; 1.000 gigawattpiek aan zonnepanelen installeren in ontwikkelingslanden zodat 1 miljard mensen toegang krijgen tot groene stroom.’

Wat is de aanpak?
‘Hoe maak je pv de “energy of choice” voor die landen? Het begint met bewustzijn creëren aangaande de mogelijkheden en voordelen. Dat doen we door het initiëren van demonstratieprojecten – laten zien wat kan – en vervolgens politici en andere stakeholders te mobiliseren om door te pakken en op te schalen.’

Hoe succesvol is ISA?
‘Een mooi voorbeeld betreft Cuba, een land dat grotendeels afhankelijk is van de aanvoer van dure fossiele brandstoffen. Met behulp van zonne-energie kunnen vervuilende dieselgeneratoren worden verruild voor onafhankelijke productie van groene stroom. Gezamenlijk hebben we ervaring opgedaan in een tender voor een zonneweide van 60 megawattpiek. Inmiddels is een uitvraag in de maak voor het realiseren van 175 projecten van in totaal 1.150 megawattpiek aan zonnepanelen.’

Hoe uniek is dit project?
‘Het is het eerste van ons zonneparkprogramma dat zich focust op die mainstream maken in ontwikkelingslanden. We faciliteren bijvoorbeeld technische ondersteuning en het organiseren van investeerbare projecten door het opzetten van competitieve aanbestedingen en energieovereenkomsten zoals stroomafnameovereenkomsten (ppa’s). Er zijn inmiddels projecten onderweg in 27 landen, 21 lopen reeds en 6 staan gepland.’

Wat is onder de streep nodig om zonne-energie grootschalig van de grond te krijgen in ontwikkelingslanden?
‘Financiering – waarom niet investeren in pv in Afrika? Het wordt gezien als een high risk-onderneming. De praktijk bewijst het tegendeel; slechts 2 procent van de leningen loopt het risico van niet-terugbetaling. Ten tweede zijn er mensen nodig met de nodige skills om het daadwerkelijk te doen. Wij zetten in dit kader trainingsprogramma’s op in diverse landen. Daarnaast is wereldwijde manufacturing key.’

De Chinese dominantie als leverancier van pv is een barrière?
‘Er is een stabiele, betrouwbare supply chain nodig. Wanneer je met regelmaat 3 tot 6 maanden in onzekerheid moet wachten tot er weer eens een schip met zonnepanelen de haven in vaart – wat nu gemeengoed is in ontwikkelingslanden – is daar geen sprake van. We hebben behoefte aan een globale, diverse, decentrale manufacturing: 10 tot 15 plekken op de wereld waar zonnepanelen worden gemaakt. Ook daarom is het van groot belang het concurrentievermogen van de pv-industrie in Europa te versterken en productie terug te brengen naar de EU.’

Dat gaat lukken? Amerika en India lijken dit voortvarender aan te pakken…
‘De Inflation Reduction Act (IRA) van president Biden heeft de interesse aangewakkerd van vele partijen met plannen om daar te gaan produceren. Het Production Linked Incentive (PLI) van India richt zich op het realiseren van een productiecapaciteit van 54 gigawattpiek aan zonnepanelen tegen het einde van dit decennium. Maar ook Europa toont ambitie.’

Initiatieven komen moeizaam van de grond, een bedrijf als Meyer Burger sloot zijn fabrieken onlangs in Duitsland…
‘Europa heeft een mooie uitgangspositie. De markt voor pv groeit nog steeds fors. De innovatiekracht is enorm, bijvoorbeeld op het gebied van de zonnecellen van de toekomst. De politieke wil is er. Ik heb de afgelopen dagen diverse gesprekken gevoerd met de Europese Commissie. Die wil onverminderd inzetten op de wederopbouw van een eigen pv-industrie. Dat is lastig waar zonnepanelen tegen dumpprijzen worden verkocht. Maar daar zal verandering in komen, en de Europese vraag zal blijven groeien. Ik heb er dus geloof in dat het gaat gebeuren.’