Merel Enserink wil van utopie naar realiteit: ’Zonnepanelen kunnen landschap verrijken’

Hoe ben jij in het onderzoek naar zonne-energie beland?
‘Ik studeerde tuin- en landschapsarchitectuur aan de hogeschool Van Hall Larenstein en deed daarna mijn master landschapsarchitectuur aan Wageningen University en Research (WUR). Na mijn afstuderen in 2014 ging ik aan de slag bij ruimtelijk adviesbureau Het Oversticht, totdat 5 jaar later de telefoon overging.’

Wie belde?
‘Sven Stremke, professor bij de WUR en coördinator van het solar research programma. Hij vertelde dat ze deelnamen aan verschillende zonne-energieprojecten waarbij landschap en participatie centraal stonden, en naar iemand zochten die daar een centrale rol in wilde spelen en erop wilde promoveren. Ik heb mijn kans gegrepen.’

Welke projecten betreft dit?
‘Energietuinen werd geïnitieerd door de Natuur en Milieufederaties en gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij. Centraal staat de vraag hoe het beter kan – het ontwikkelen van zonneparken die in het landschap passen, ten goede komen aan de natuur, waar ook gerecreëerd kan worden, en waar mensen blij mee zijn… In My Backyard Please! was een topsectoren innovatieproject waarbij maatschappelijke acceptatie van in het landschap geïntegreerde zonneparken een leidend thema was. Hierin werkte WUR samen met TNO, DIG en TS Visuals.’

Wat heb je geleerd?
‘Ik begon vanuit idealisme aan dit promotietraject. Zonneparken kunnen naast het opwekken van groene stroom tevens landschappelijke waarde hebben, de biodiversiteit bevorderen, van meerwaarde zijn voor de omgeving en ingezet worden als tussenfase bij het teruggeven van landbouwgrond aan de natuur. Ik vind het zeer motiverend om mee te werken aan die transitie. Die is ook mogelijk. Nu ken ik echter ook de andere kant van het verhaal; dat maakt mijn werk soms behoorlijk frustrerend.’

In welke zin?
‘Je kunt hoge verwachtingen hebben, er is echter ook nog zoiets als de realiteit van dit moment. Van de 3 Energietuinen waar ik bij betrokken ben, is 1 project gestopt vanwege het moeizame proces en de te hoge kosten. Een tweede is onzeker; of die volledig wordt gerealiseerd of sterk uitgekleed wat betreft de elementen die additionele waarde toevoegen. De derde wordt gelukkig momenteel wel gebouwd. Alles kan kortom, maar alles kost ook geld. Dat zit dit type ontwikkelingen sterk in de weg.’

Waar een wil is, is een weg…
‘In de SDE++ zijn inmiddels eisen vastgelegd voor natuurinclusieve zonneparken. Maar daar moet ook voldoende vergoeding tegenover staan. Een zonnepark wordt niet gerealiseerd als het kostenplaatje niet klopt. Misschien is het allemaal nog niet voldoende doordacht, of te vrijblijvend. Er zal in ieder geval iets moeten veranderen als we naar die nieuwe generatie zonneparken met maatschappelijk draagvlak toe willen.’

Zonneparken zijn sowieso niet populair, bij de politiek en burgers.
‘We realiseren de energietransitie niet met zon op dak en wind op zee alleen. Zon op land is nodig, althans voor nu. We moeten naar nieuwe ontwerpen en multifunctioneel gebruik, en daar lokale gemeenschappen bij betrekken. Ik zie vanuit dat oogpunt ook grote kansen voor agri-pv, ook omdat dit kansen biedt voor boeren die willen verduurzamen.’

Hoe gaat het met jouw promotieonderzoek, wat wordt de titel?
‘Ik focus me daarbij op ontwerp, participatieprocessen en de landschappelijke mogelijkheden voor de nieuwe generatie zonneparken. Het moet eind dit jaar klaar zijn, zodat ik het maart volgend jaar kan verdedigen. De titel is er nog niet, maar het draait om hoe zonneparken ons landschap kunnen verrijken. Daarna wil ik door in het onderzoek, voortbouwen op de kennis die ik heb opgedaan, maar ook met mijn voeten in de klei blijven staan – het is immers heel leuk zonne-energieprojecten te ontwikkelen, samen met alle betrokkenen.’