Wie gaat de recycling van vóór 2012 verkochte zonnepanelen betalen?

Wat is er exact aan de hand?
‘In 2005 werd een nieuwe Europese richtlijn van kracht voor WEEE, oftewel Waste Electrical and Electronic Equipment. Hiermee werden producenten of de bedrijven die als eerste deze apparatuur op de lokale markt brengen, verantwoordelijk voor het inzamelen en verwerken van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur. In de daaropvolgende update – in 2012 – werden er ook zonnepanelen in opgenomen. Echter, de datum waarbij een onderscheid gemaakt werd tussen historisch afval en nieuw afval was voor de zonnepanelen toen tevens augustus 2005, gelijk aan die voor de elektrische en elektronische apparaten die bij de start in 2005 onder het toepassingsgebied vielen. Deze anomalie is door de laatste wijziging van de WEEE-richtlijn juridisch rechtgetrokken en op augustus 2012 gezet. PV CYCLE had er destijds al grote problemen mee dat de datum toen niet juist werd geplaatst.’

Waarom?
‘Recycling van zonnepanelen stimuleren en reguleren is noodzaak. Wij hebben ook geen principiële problemen met producentenverantwoordelijkheid. Dat daar in 2012 historische zonnepanelen – op de markt geplaatst tussen augustus 2005 en augustus 2012 – onder zouden gaan vallen, beoordeelden wij echter als zeer onwenselijk; het is onrechtvaardig – een financiële impact met terugwerkende kracht. PV CYCLE ging die discussie vol aan in de aanloop naar de update in 2012 van de WEEE. Die verloren we. In 2014 was het tevens vastgelegd in wetgeving van alle lidstaten.’

10 jaar later krijgen jullie alsnog jullie zin, hoe kan dat?
‘In Tsjechië ging het al vroeg heel hard met de uitrol van grote zonne-energieprojecten. Zo werd er in 2011 meer dan 1 gigawattpiek aan zonnepanelen geïnstalleerd. Dat was voor de regering aanleiding om eind dat jaar de nationale afvalwet aan te passen. Vanaf 2012 moesten eigenaren van assets een stukje financiering gaan doen van de recycling; 5,5 jaar lang geld storten in een collectieve pot voor de verwerking van afgedankte zonnepanelen.’

Met het van kracht worden van de WEEE in datzelfde jaar moest er daar 2 keer betaald gaan worden voor de recycling van zonnepanelen?
‘Exact. Vysočina Wind, dat ook een aantal zonneparken ontwikkelde in Tsjechië, stapte naar de hoogste rechter. Het bedrijf voerde aan dat het onrechtvaardig was dat er in Tsjechië vanaf 30 mei 2012 tot eind 2018 een fonds aan moest worden gelegd door de eigenaar van de zonne-energie-installatie, omdat vanaf augustus 2012 de WEEE-richtlijn bepaalt dat de producent de financiering regelt. De rechter consulteerde het Hof van Justitie van de Europese Unie. Dat bepaalde in 2022 dat onderdelen van de WEEE-richtlijn, die sinds augustus 2018 een “open toepassingsgebied” betreft, ongeldig waren wegens “onrechtmatige terugwerkende kracht”. De Europese Raad, de Europese Commissie en het Europees Parlement stemden afgelopen maart in met een wijziging van de richtlijn.’ 

Is dat goed nieuws? Kijk naar Vlaanderen. Daar is reeds voor 2012 zo’n 2 gigawattpiek aan zonnepanelen geïnstalleerd. De recycling van die producten is nu niet geregeld.
‘Het is goed dat nu heldere juridische grenzen zijn getrokken wat betreft de producentenverantwoordelijkheid ten aanzien van de verantwoordelijkheid voor de recycling van historische elektrische en elektronische producten en zonnepanelen, voor respectievelijk 2005, 2012 en 2018. Tegelijkertijd is duidelijk dat er nu een golf van afgedankte zonnepanelen op ons afkomt; we staan voor een enorme opgave.’

Maar wie gaat de recycling van die zonnepanelen van vóór 2012 betalen?
‘De WEEE regelt enkel het kader. We hebben ook nog de IFRIC 6, een internationale accountancy-standaard aangaande verplichtingen die voortvloeien uit deelneming aan een specifieke markt – afgedankte elektrische en elektronische apparatuur. Die werd in september 2005 uitgegeven door de International Accounting Standards Board. In het kort: die verzekert dat de financiering van afgedankte elektrische en elektronische apparatuur die op de markt werd geplaatst vóór de datum van inwerkingtreding van de WEEE-richtlijn voor dat apparaat wordt opgenomen door de bedrijven die vandaag op de markt aanwezig zijn. Die dragen naar rato van het marktaandeel van de betrokken producent. Zo worden financieringsrisico’s afgedekt. Er is dus geen reden tot paniek. En de WEEE–richtlijn is sowieso niet de plek voor het regelen van de recycling van zonnepanelen.’

Waarom niet?
‘Al die elektrische en elektronische apparaten die onder de richtlijn vallen, zijn energieverbruikers, fast consumer goods die vaak maar kort meegaan. Zonnepanelen zijn een uitzondering, iets geheel anders. Het zijn opwekkers van elektriciteit; investeringsproducten met een levensduur van minimaal 20 jaar. Daarmee is het voor PV CYCLE onmogelijk om aan de inzameltargets van de WEEE te voldoen. Zonnepanelen vallen in categorie 4, net zoals radio’s en telecomapparatuur bijvoorbeeld. Daarvoor geldt onder andere dat 65 procent van de producten die de voorbije 3 jaar op de markt zijn geplaatst, moet worden ingezameld, wat natuurlijk onzinnig is in het geval van zonnepanelen. Daarnaast wordt 85 procent recovery geëist en 80 procent hergebruik en recycling, wat technisch gezien nog helemaal niet mogelijk is in het geval van zonnepanelen.’

Het gevolg is?
‘Zouden zonnepanelen niet worden meegenomen, dan zat België nu op een inzamelingspercentage van 57 procent voor alle e-waste, nu is dat 52 procent. De pv-industrie draagt 0 bij aan het realiseren van het inzameltarget, maar kan daar feitelijk niets aan doen. Onze producenten worden echter wel om extra bijdrages gevraagd om een hoger inzamelpercentage van andere producten mogelijk te maken en er worden boetes uitgedeeld. Daarmee zijn we de geldmachine voor het behalen van WEEE-doelen. Dat is pervers en verkeerd.’

Het moet anders?
‘De solarindustrie heeft het deels aan zichzelf te danken dat die in deze situatie is beland. In 2011 was de intentie recycling zelfstandig te organiseren, het vrijwillig te gaan doen. De tekst die werd voorgelegd aan de Europese Commissie werd echter beoordeeld als onvoldoende; hij had te weinig vlees op het been. Daarmee werd een mooie kans verspeeld door solarproducenten. Nu moeten die het doen met de WEEE-richtlijn. Hernieuwbare-energieproducten en -apparatuur vallen niet onder de WEEE-richtlijn. We nodigen Europa uit om pv-panelen uit te sluiten van het toepassingsgebied van WEEE bij de volgende herziening en om een effectenbeoordeling te starten voor een wetgeving van Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor alle producten en apparatuur op basis van hernieuwbare energie. De kern van de discussie dient te bestaan uit het definiëren van een UPV-kader voor investeringsproducten die elektriciteit opwekken en die een compleet andere bedrijfsomgeving hebben dan die elektriciteitsverbruikende fast consumer goods, en tegelijkertijd een gelijk speelveld te creëren voor alle apparatuur op basis van hernieuwbare energie.’

Overal?
‘De uitzonderingen zijn België en Frankrijk. En Nederland heeft vorig jaar ook een belangrijke stap vooruitgezet met het opzetten van een waarborgfonds door Stichting OPEN. Producenten en importeurs betalen daar nu 40 euro per ton voor zonnepanelen die ze op de markt brengen. Ter vergelijking: in België is dat nu 75 euro en het komt van 200 euro per ton in 2016. Maar gaan alle pv-producenten morgen failliet, dan is er in die landen vanuit de industrie in ieder geval voldoende geld voorhanden om de inzameling en verwerking van afgedankte zonnepanelen nog enkele jaren te bekostigen. Elders in de EU, bijvoorbeeld in Italië, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk waar PV CYCLE ook actief is, is dat echter geenszins het geval – is de financiële dekking van de recyclingkosten van de toekomst 0,0. Daarmee nemen de lokale overheid en de pv-industrie een vrij groot risico. Er is dus nog heel veel werk te verzetten om dit recht te trekken.’