Het Dilemma | Geen enkel argument om salderingsregeling zonnepanelen te handhaven?

Wat doe jij?
‘Ik ben in te huren als specialist in de energiemarkten. Ik ben daarbij 2 dagen per week actief voor MFF/BAS waar ik werk aan de afspraken voor de uitwisseling van energiedata tussen de markt en netbeheerders die de energiemarkt zoals we hem kennen mogelijk maakt.’

Hoe heb jij de salderingsdiscussie ervaren de afgelopen jaren?
‘Als een marteling. Er worden al heel lang dezelfde non-argumenten aangedragen om afbouw uit te stellen, of om er helemaal niet aan te beginnen. Iedereen weet toch dat het een keer moet ophouden, dat dit niet vol te houden is. Hoe langer je wacht, hoe groter de problemen worden.’

Klaarblijkelijk niet.
‘Toen in april een nauwkeurigere methode ingevoerd is om de elektriciteitsstromen aan afnemers toe te wijzen, werden energieleveranciers ineens veel beter blootgesteld aan de kosten die saldering met zich meebrengt. Eerder zaten deze “verstopt” in gemiddelden, maar nu komen die kosten veel nauwkeuriger bij de leverancier van de saldeerder terecht. Ik vind het volstrekt logisch dat leveranciers toen actie hebben ondernomen. Vandebron was de eerste die een terugleververgoeding voor zonnepaneeleigenaren invoerde. Andere energieleveranciers volgden vrij snel.’

Het is duidelijk aan welke kant van de streep jij staat.
‘Ik ben voorzitter en enig lid van de Bond tegen Salderen; ik heb geloof ik wel kleur bekend. Bij saldering hebben we het uiteindelijk over een herverdeling van geld van mensen zonder zonnepanelen naar mensen met zonnepanelen via de energieleverancier. Dat is een fundamenteel probleem dat niet tijdig is aangepakt, en dat is gaan etteren. Het was prima om de opkomst van pv te stimuleren en de gesubsidieerde groep nog relatief klein was. Dat het een onhoudbaar systeem is, weten we allang. Het is wat mij betreft onverteerbaar dat politici blijkbaar niet de politieke ruggengraat hebben om dat te erkennen en de regeling af te schaffen.’

Je hebt het niet over de problemen die op het elektriciteitsnet ontstaan.
‘Zolang consumenten het net als gratis batterij kunnen blijven gebruiken, is er geen financiële stimulans voor meer zelfverbruik van zonnestroom. Dat is op zichzelf een valide argument voor de afbouw van saldering. Wat mij betreft is het niet doorslaggevend; ik zie het eerlijk gezegd niet gebeuren dat consumenten ineens véél flexibeler gaan worden. Mijn hoofdargument is dat energieleveranciers gedwongen worden om te veel geld te betalen voor elektriciteit die ze verplicht zijn van de klant af te nemen. Dat leidt tot hogere tarieven, een minder transparante markt en onbegrip bij heel veel mensen.’

Hoe keek jij naar het debat in de Eerste Kamer deze week?
‘Er was sprake van heel veel stemmingmakerij. Dat zien we al langer in het politieke en maatschappelijke debat over dit thema, ook door organisaties als de Consumentenbond en Eigen Huis. Dat zien we ook bij andere discussies, er wordt onrust gestookt en vervolgens geroepen dat er zoveel onrust is. Dat help de zaak niet.’

Er werd een hoop onzin verkondigd?
‘Mij viel op dat heel veel senatoren het fundamentele verschil tussen een reguliere subsidie – op de aankoop of exploitatie van zonnepanelen bijvoorbeeld – en saldering niet begrijpen of niet willen begrijpen, zo ook de consequenties van die niet afbouwen. Kijk bijvoorbeeld naar de SP en PVV. Die zijn tegen het wetsvoorstel. Zij steken daarmee hun achterban, naar eigen zeggen toch de mensen met een kleinere portemonnee, een financieel mes in de rug.’

Er zijn ook nog twijfels over het effect van afbouw op de terugverdientijd van zonnepanelen.
‘Ferd Crone van GroenLinks-PvdA had die zelf berekend en kwam uit op 15 jaar en misschien wel oplopend tot 20 jaar. Ik vind dat wat merkwaardig. Op zich ben ik fan van Kamerleden die zelf iets uitrekenen, maar deze kwam voor mij een beetje uit de hoge hoed. Jetten gaf daarbij terecht aan dat hij voldoende onafhankelijk advies ingewonnen heeft. Die berekeningen komen steevast uit op een jaar of 7 – ook al voor de “Poetinprijzen” waar Crone steeds over sprak. Ik heb hier zelf uiteraard ook wat aan zitten rekenen en mijn belangrijkste constatering is dat je het eigenlijk alle kanten op kan rekenen door aan je aannames te sleutelen. Jetten wil zorgdragen dat om en nabij 7 jaar gegarandeerd wordt, wat op een of andere manier een heilig getal is geworden. Dat begrijp ik al helemaal niet, en helpt volgens mij ook niet bij de ontwikkeling van werkbaar beleid.’

Wat viel jou nog meer op?
‘Iemand van FvD merkte op dat het netwerk waarmee de slimme meters uitgelezen worden in grensstreken niet goed werkt. Dat vind ik dan wel grappig, het toont enige verdieping in de materie terwijl die partij de hele energietransitie onzin vindt. Daarbij was het voor dit wetsvoorstel eigenlijk ook niet zo’n relevante opmerking. Tekke Panman van BBB zei dat mensen die zonnepanelen hebben een offer brachten, risico namen en hun spaarcentjes gebruikten. Mensen die geen zonnepanelen aanschaften, zouden met hun spaarcenten in een vliegtuig zijn gestapt en de halve wereld overgevlogen.’

Wat vond je daarvan?
‘Die opmerking schoot mij wel echt in het verkeerde keelgat. Er zullen ongetwijfeld mensen zijn die handigere keuzes hadden kunnen maken met hun spaargeld, maar hij vergeet daarmee iedereen die zich de investering écht niet kunnen veroorloven of bijvoorbeeld niet over hun eigen dak kunnen beschikken. Doorgaans zijn dat juist de mensen die wel wat ondersteuning kunnen gebruiken. Daarnaast werd gevraagd of Jetten de 80 procent terugleververgoeding bij de voorgestelde start van afbouw langer kan behouden. Daarmee hebben we het dan feitelijk over saldering 0.8, en eigenlijk nog erger, omdat er dan geen maximum meer zit op het “te salderen” volume.’

Panman en Crone hadden het ook over wachten op de nieuwe Energiewet waarin ook energie delen wordt geregeld, saldering daarmee in samenhang bekijken.
‘Met energie delen los je in mijn ogen vrij weinig op, fysiek verandert er in beginsel niets. Het is een puur administratieve exercitie. Daarnaast brengt het kosten met zich mee, en als het niet goed wordt geregeld – wat zomaar eens zou kunnen – worden de kosten gesocialiseerd over alle afnemers. Dan hebben we mogelijk een nieuw soortgelijk probleem als saldering gecreëerd. Daarnaast vind ik het argument dat we daarop zouden moeten wachten sowieso niet zo sterk; de schade van saldering nú blijft.’

Er is geen enkel argument om de salderingsregeling te handhaven?
‘De kwaliteit van het wetsvoorstel kwam in verhouding tot de meer politieke discussie nauwelijks aan de orde. Dat is opvallend, ik verwacht juist van de Senaat dat die de politieke afweging aan de Tweede Kamer laat en goed toetst op uitvoerbaarheid en constitutionaliteit; dat was ooit een goede gewoonte, dacht ik. Dat is jammer, want er is best het een en ander af te dingen op het voorstel: kunnen mensen bijvoorbeeld hun energierekening straks nog volgen? Hoe dan ook, uiteindelijk moet salderen verdwijnen. Of dat gaat gebeuren na de behandeling in de Eerste Kamer is echter twijfelachtig. In elk geval is een compliment aan Rob Jetten op zijn plaats. Hij voerde het debat met een grote glimlach, van het begin tot het einde. Hij blijft ervoor vechten en dat is een prestatie op zich.’