Het dilemma | Dramatische terugval zonnepaneelprojecten energiecoöperaties – tijdelijk fenomeen of nieuwe normaal?

De Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) heeft zonne-energieprojecten door energiecoöperaties geen goed gedaan…
‘Energie Samen constateerde al eerder weeffouten in deze opvolger van de postcoderoos. Zo daalden de tarieven gemiddeld met 20 procent. Tel daar een forse kostenstijging bij op, en vele projecten bleken gewoonweg niet haalbaar. Na gesprekken met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat liggen die tarieven weer op het niveau van 2021.’

Toch is het aantal SCE-aanvragen voor zonne-energie afgelopen kalenderjaar met 69 procent gedaald.
‘Wij hebben die aanpassing van het tarief als een groot succes gevierd. Maar die positieve vibe werd snel getemperd. De verontrustende berichten van onze leden over onuitvoerbare projecten bleven binnenstromen.’

De tarieven werden verhoogd en de prijzen van zonnepanelen zijn fors gedaald. Dat is toch goed nieuws voor de businesscases?
‘Onder de streep zijn de kosten nog steeds een groot probleem. De krenten zijn uit de pap en locaties worden duurder, arbeid kost meer, de rente is gestegen, verzekeringen kosten meer. Energiecoöperaties realiseren kleine projecten en kunnen niet profiteren van de schaalvoordelen van grote commerciële partijen. De verdienmodellen staan onder zware druk.’

Dat was ook de reden voor het sneuvelen van 40 procent van de projecten die in 2021 SCE-subsidie werd toegekend.
‘Absoluut. Een flink deel is opnieuw ingediend. Maar onder de huidige omstandigheden zijn coöperatieve projecten nog steeds moeilijk van de grond te krijgen, zeker als een dak bijvoorbeeld ook nog eens aanpassingen behoeft. Daarnaast is aansluiting op het stroomnet niet zelden een issue. Bovendien is er het Didam-arrest uit november 2021. De Hoge Raad stelt dat de overheid niet zomaar een pand of grond aan 1 partij mag verkopen. Iedereen moet kunnen meebieden. Vele gemeenten zijn onnodig en onterecht in een kramp geschoten wat betreft het beschikbaar stellen van daken aan energiecoöperaties.’

Jullie vroegen ook om deregulering van de oude postcoderoosregeling.
‘Die zorgt voor een enorme administratieve rompslomp, voor onze sector, energieleveranciers en de belastingdienst. We willen naar 1 regeling en een afkoopregeling voor projecten die onder de voormalige regulering vallen. Daar is echter nog geen gehoor aan gegeven van de ministeries van Financiën en Economische Zaken en Klimaat. De reden is ongeoorloofde staatssteun. Dit hebben we nog niet getoetst, maar volgens ons is hier in Europa een prima verhaal te maken. Je hebt een staatssteunregeling waar iedereen van af wil. Dan moet dat kunnen en degene die er schade door lijdt worden gecompenseerd. Dit dossier is dus nog niet gesloten; we zijn de staatssteunrechtelijke opties momenteel aan het onderzoeken.’

Is jullie wens aangaande het verhogen van grens voor SCE-projecten van 500 kilowattpiek wel gehonoreerd?
‘Europese regelgeving staat 6 megawattpiek voor zonne-energie en 18 megawatt voor wind toe, relatief kleine projecten waar veel grote ontwikkelaars hun neus voor ophalen. Juist energiecorporaties kunnen in dit gat in de energietransitie springen. Maar de SCE is hier nog niet op aangepast. De molens draaien langzaam bij het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en de landelijke overheid.’

Hoe uitzichtloos is de situatie wat betreft collectieve zonnepaneelprojecten?
‘Het draagvlak voor grootschalige zonneparken is sterk tanende. Iedereen heeft een uitgesproken voorkeur voor zon op dak. Ook de overheid zet hier vol op in. Maar wat vergeten wordt, is dat zon op dak enorm bewerkelijk is. Daarbij moet rekening worden gehouden met de specifieke uitdagingen van energiecoöperaties, tenminste als je de energietransitie van onderop belangrijk vindt en de uitrol van kleinere zonne-energiesystemen wil versnellen.’

Wat moet er gebeuren?
‘De tabellen van het PBL zijn gebaseerd op gemiddelden en een angst voor oversubsidiëring van commerciële bedrijven. Dat zit diep ingegoten in het DNA van deze organisatie en ambtenaren bij het ministerie. Daardoor kan de onderkant van de markt momenteel echter niet mee. Er is dus een wezenlijk andere kijk nodig op subsidiëring van het collectieve marktsegment.’

En er zal ook naar gehandeld moeten worden, komt het nog goed?
‘Eerst moet de wil er zijn. Vooralsnog treffen we echter vooral een onderzoekende houding. Dat is ook niet zo raar. Een fundamentele nieuwe kijk op zaken bewerkstelligen, is nooit gemakkelijk. Daarna moet er ook nog eens naar worden gehandeld. We zien wel beweging, maar het kost dus tijd. Tegelijkertijd is het onbegrijpelijk dat er niet sneller wordt geschakeld. De potententiële bijdrage van energiegemeenschappen aan de energietransitie – zon, wind, isolatie en duurzame warmte – overtreft die van 2 kerncentrales. Onze collectieve sector moet het echter doen met 2 rijksambtenaren die ook nog eens andere taken hebben. Op het kernenergiedossier werken er 25 fulltime. Dat staat niet in verhouding.’