Het dilemma | Trekt ongekende prijsdaling zonnepanelen Nederlandse markt zonneparken uit het slob?

Jullie waren een van de ontwikkelaars die met de Alliantie Zon de nationale politiek opriepen de enorme druk op zon-pv-projecten in de SDE++ te verlichten.
‘Die oproep deden we onder andere naar aanleiding van de stijgende kosten voor een project in het algemeen. De prijs van de zonnepanelen zelf is daar maar een klein onderdeel van. De kosten voor zonneparken zijn over een heel brede linie gestegen; arbeid, montagemateriaal, netaansluitingen, enzovoorts. Daarnaast geldt voor grote zonne-energieprojecten ook dat een toenemende complexiteit van beleid zorgt voor hogere kosten in aanloop van een project. Dat de prijs van zonnepanelen nu flink is gedaald, is een positieve ontwikkeling.’

Maar?
‘Op andere vlakken is er echter weinig veranderd. De realisatiegraad nam dramatisch af in 2022. Die terugval houdt aan. Vele projecten die al door het vergunningstraject zijn en een SDE++-beschikking hebben, staan on hold; er worden er veel minder in ontwikkeling genomen. Daarmee komt ook de Nederlandse energietransitie onder druk te staan.’

Brengen de dalende kosten voor zonnepanelen verlichting?
‘Voor grote zonnedaken zal er een positief effect zijn. De doorlooptijd van die projecten is veel korter, zowel wat betreft ontwerp als realisatie. Je hebt minder met vergunningen te maken, kunt autonomer werken vanuit een overeenkomst met 1 eigenaar. Ik verwacht dat een flink deel weer vlot wordt getrokken omdat de lagere kosten voor zonnepanelen de gestegen kosten voor het andere materiaal en arbeid deels compenseren.’

Voor zonneparken ligt het anders?
‘Zon op land-projecten zijn veel minder gevoelig voor prijsstijgingen en prijsdalingen van zonnepanelen op korte termijn. Die vormen niet de belangrijkste kostencomponent. Je bent afhankelijker van vergunningen, lokaal beleid, omwonenden, congestieproblematiek, aansluiting door de netbeheerder… Het speelveld is breed, de complexiteit neemt toe. Het voortraject is veel langer.’

Wat zijn de grootste barrières?
‘In de aanloop van de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 namen gemeenten niet graag besluiten over de komst van zonneparken. Dat zie je dan terug in de SDE++-aanvragen van 2022, en waarschijnlijk ook die in 2023. Ze wilden er hun vingers niet aan branden, iets wat bij de verkiezingsronde ervoor nog niet speelde. In het verlengde daarvan gelden ook steeds strengere eisen, ten aanzien van multifunctioneel ontwerp, participatie, overdimensionering, lokaal eigendom… Dat kost allemaal tijd en geld.’

Het tij voor zonneparken keert voorlopig niet in Nederland?
‘Ik snap die voorkeur voor zon op dak zeker wel. Maar we realiseren de energietransitie niet zonder de ontwikkeling van grote zonnevelden. We hebben ze simpelweg nog in onze energiemix. Er ontstaat een maatschappelijk beeld dat we er al zijn. We staan echter nog maar aan het begin; 85 procent van ons energiegebruik moet nog worden verduurzaamd. En de uitrol van zonneparken kan op een verantwoorde manier voor mens en natuur als je het goed inkleedt, aanlegt en beheert. Het belang daarvan is onmiskenbaar en daar staat Novar dan ook voor.’

In hoeverre heeft de terugval van de zonneparkenmarkt jullie geraakt?
‘Wij hebben al lang geleden een flinke diversificatie in hernieuwbare-energieprojecten ingezet en we hebben een flink portfolio staan van operationele zonneweides. In dat opzicht kunnen we wel een stootje hebben. Dat neemt niet weg dat ook wij last hebben van de tegenwind die is ontstaan. We hebben die oproep met de Alliantie Zon natuurlijk niet voor niets gedaan.’

De SDE++-vergoedingen voor zonneparken moeten worden aangepast op deze tijd?
‘De prijzen voor zonnepanelen daalden de afgelopen decennia sterk en structureel. Die trend, en subsidiëring, hebben zonneparken rendabel gemaakt. Kortstondige prijsfluctuaties doen daar niets aan af, temeer gezien hun steeds kleiner wordende aandeel in de businesscase over de hele levensduur. Wij kijken met name naar de lange termijn. De kosten voor arbeid en materialen zoals onderconstructies en bekabeling nemen toe. Wat gaan die doen in de toekomst? Welke eisen worden gesteld aan de zonneparken van morgen? Dat zijn heel relevante vragen voor de sector.’

Hoe relevant?
‘Ik kom heel veel mensen tegen die denken dat het geld tegen de printen klotst bij ontwikkelaars van zonneparken. Dat is niet het geval. Wij doen wat wij doen omdat we de diepe noodzaak van de energietransitie voelen. Maar als zonneparken een te groot financieel risico met zich meebrengen, worden ze niet gebouwd. Daar heeft de SDE++ een belangrijke rol in. De sterk dalende zonnepaneelprijzen over de langere termijn heeft ervoor heeft gezorgd dat je niet meer iedere kilowattuur uit het zonnepaneel hoeft te persen om financieel uit te kunnen. Dan ga je andere keuzes maken. Op platte daken bouwt iedereen tegenwoordig standaard oost-west. Dat levert minder productie op per zonnepaneel, maar je kunt meer vermogen kwijt op een dak. Zonneparken worden aangesloten op kabels die 30 of zelfs 50 procent kleiner zijn dan het vermogen van de installatie. Daarmee top je de hoogste productiepieken dus af. Beide ontwikkelingen zorgen voor veel vlakkere productieprofielen waardoor er meer vermogen op het stroomnet aangesloten kan worden. Gezien de schaarste aan transportcapaciteit bij de netbeheerders is dat heel relevant. Maar het is alleen mogelijk wanneer de zonnepaneelprijs laag is.’

Waar ligt de oplossing?
‘De heilige graal bestaat niet. Er is beweging op vele fronten nodig, en het glas is halfvol wat mij betreft. Netbeheerders zetten bijvoorbeeld belangrijke stappen in het aanpakken van netcongestie, maken onder andere aansluiting van zonneparken mogelijk in combinatie met afspraken over afschakeling bij het dreigen van overspanning. De sector ontwikkelt normen voor natuurinclusieve ontwikkelingen.’

En de overheid?
‘Daar is nog veel te winnen. Met de Regionale Energiestrategieën (RES’en) heeft het Rijk de urgentie van de energietransitie in lokale handen gelegd. De regio’s moeten met een plan komen, en zij moeten het doen. Dat kan alleen met wind en zon op dit moment. Maar dat ligt politiek gevoelig. Er zijn maar 3 manieren om grote slagen te maken: wind op zee, wind op land en zonneparken. Den Haag zou er goed aan doen om de noodzaak van de energietransitie en dus ook die van zon op land meer te benadrukken.’