Minister wijst speciale coördinator flexibiliteit aan om vol stroomnet beter te benutten

De minister voor Klimaat en Energie heeft de Tweede Kamer geïnformeerd over de steeds grotere problemen met het volle stroomnet en de voortgang van het Landelijk Actieplan Netcongestie.

53 gigawatt
De minister schetst allereerst de omvang van de problemen nog maar eens. ‘Bij TenneT werd vorig jaar ruim 53 gigawatt aan transportcapaciteit aangevraagd, terwijl dit in de jaren daarvoor gemiddeld zo’n 6 tot 8 gigawatt was. De snelle elektrificatie leidt steeds vaker tot netcongestie: een vol stroomnet waar nieuwe aansluitingen moeten wachten op voldoende ruimte op het net. Dat kan ingrijpende gevolgen hebben voor de industrie, woningbouw, maatschappelijke organisaties en vele andere netgebruikers. Bedrijven zullen de komende jaren de gevolgen van schaarste ondervinden met langere wachttijden voor verduurzaming en aansluitingen.’

Tegelijkertijd zijn ook de investeringen inmiddels van grote omvang, benadrukt de minister: ‘Netbeheerders zetten maximaal in op het verzwaren en uitbreiden van het net, met investeringen van ongeveer 4 miljard euro per jaar. Voor 2030 worden 15.000 stations uitgebreid en voor 2050 moet er 80.000 kilometer aan extra kabels de grond in. Tegelijkertijd is ook duidelijk dat we het met alleen uitbreiding en verzwaring van het elektriciteitsnet niet gaan redden. We moeten het bestaande net beter benutten. In congestiegebieden zit het net alleen op een paar piekmomenten per dag vol.’

Sleutel
Flexibiliteit is volgens Jetten dan ook de sleutel om te voorkomen dat Nederland op slot gaat tijdens de verbouwing van het elektriciteitsnet. ‘De overgang van permanent gebruik naar meer flexibel gebruik van het elektriciteitsnet gaat niet vanzelf. Daarom wijs ik deze zomer een speciale coördinator flexibiliteit aan om de knelpunten en onzekerheden bij het investeren in flexibiliteit op te lossen, zodat we veel sneller dan nu bedrijven kunnen aansluiten op het net.’

En dat is noodzaak, want zo heeft het congestieonderzoek van hoogspanningsnetbeheerder TenneT in de regio Flevopolder, Gelderland en Utrecht nog geen positieve (tussen)resultaten opgeleverd en is er daarmee nog onvoldoende flexibel vermogen gevonden om congestiemanagement toe te passen. ‘Er is gedurende het onderzoek een extra zorgpunt bij gekomen; de onverwacht snelle groei van kleingebruikers, zowel mkb als particulieren op het laagspanningsnet.’

Alle netgebruikers
Er is volgens Jetten weliswaar ruimte gereserveerd voor die groei, maar deze ruimte dreigt overschreden te worden. ‘Wanneer geen flexibel elektriciteitsvermogen kan worden gevonden, dan kunnen op enkele plekken in deze regio al in 2025 de “fysieke grenzen” van het net in beeld komen. De urgentie om flexibiliteit te vinden is in deze regio dus des te hoger, gezien de te verwachten consequenties bij het uitblijven van voldoende flexibele capaciteit.’

Om die reden gaat Tennet actief alle netgebruikers met een aansluiting groter dan 1 megawatt benaderen. Ook zullen partijen die stroom invoeden – zoals eigenaren van zonnedaken en zonneparken – met extra nadruk om flexibiliteit gevraagd worden.

Vliegwielfunctie industrie
Ook voor de industrie ziet Jetten een belangrijke rol weggelegd in het netcongestievraagstuk. ‘De industrie heeft een cruciale vliegwielfunctie in de energietransitie. Door bij de elektrificatie van verbruiksprocessen te investeren in flexibiliteit, maakt de industrie de snelle uitrol van met name wind op zee mogelijk en kan het net vollediger benut worden. De vraag naar windstroom moet immers bij voorkeur gelijke tred houden met het aanbod. Industriële elektrificatie en productie van waterstof bij aanlandlocaties vormen verreweg de belangrijkste routes om duurzame opwek in te passen. Industriële flexibiliteit is een voorwaarde om de komende jaren netcongestie landinwaarts te voorkomen, maar ook een cruciaal middel om de economische schade van de huidige congestieproblematiek te minimaliseren. Het moet daarom voldoende haalbaar en aantrekkelijk zijn voor die industriële partijen om flexibiliteit aan te bieden.’

De minister benadrukt dat het een uitdaging is om een energiesysteem te bouwen waarin flexibel gebruik zo aantrekkelijk mogelijk is, maar er ook mogelijkheden zijn voor continu verbruik en bedrijven die niet flexibel kunnen produceren. ‘De permanente beschikbaarheid van het net en betaalbare elektriciteit is decennialang de norm geweest, en bijna alle processen in de economie en de samenleving zijn daarop ingericht. Flexibel gebruik vergt een heel andere manier van denken en doen, van netgebruikers, netbeheerders, overheden en bedrijven.’

Clusters benaderen
Ondanks dat de urgentie om het aanbod van flexibele capaciteit te vergroten groot is, stelt Jetten de terughoudendheid van bedrijven om dit aan te bieden te begrijpen. ‘Daarom gaat een speciaal coördinator flexibiliteit in verschillende regio’s met de netbeheerders aan de slag om gericht – clusters van – bedrijven te benaderen en met ze in gesprek te gaan over de belemmeringen die zij ervaren en hoe daaraan tegemoet kan worden gekomen, om zo het aanbod van flexibele capaciteit te vergroten. Ik vraag deze coördinator om oplossingen te zoeken voor knelpunten en belemmeringen die bedrijven ervaren.’

Businesscase
De businesscase voor investeringen in flexibiliteit zal de komende jaren naar verwachting van Jetten – verder – verbeteren. ‘Dat komt vooral door de toenemende volatiliteit in de elektriciteitsprijzen en dat er in de toekomst meer mogelijkheden komen voor het afsluiten van flexibele contracten, met bijbehorende lagere nettarieven. Dit maakt het bijvoorbeeld aantrekkelijker om te investeren in technieken om “overtollige”, goedkope elektriciteit flexibel te benutten.’