Gaat Nederlandse stroomnet inhaalslag maken op de uitrol van zonnepanelen?

In de Integrale Infrastructuurverkenning 2030-2050 schetst Netbeheer Nederland 4 scenario’s voor het Nederlandse energiesysteem in 2050. 2 maanden geleden werd de tussenrapportage van de tweede editie van deze systeemstudie II3050 gepubliceerd. Het eindrapport volgt eind dit jaar, parallel daaraan wordt de investeringsagenda van de netbeheerders aangepast.

Consequenties
Opvallend aan de update van de scenario’s van Netbeheer Nederland – Decentrale Initiatieven, Nationaal Leiderschap, Europese Integratie en Internationale Handel – is de prominentere plaats die zon-pv in het energiesysteem van de toekomst heeft. Werd er 3 jaar geleden nog uitgegaan van 38 tot 125 gigawattpiek, nu is dat 100 tot 183 gigawattpiek. Waarom is dat zo? Maarten Afman, Senior Consultant Corporate Strategy bij Alliander en voorzitter van de scenario-werkgroep van Netbeheer Nederland, noemt het een logisch gevolg van de snelheid waarmee zonnepanelen nu worden uitgerold.

Exorbitant
‘Nederland is de Europese koploper in het aantal zonnepanelen per hoofd van de bevolking. Ook grootschalige systemen worden in hoog tempo gerealiseerd’, aldus Afman. ‘Dat zal zo blijven de komende jaren, ook vanwege overheidsbeleid. Vanuit Europa is in het kader van REPowerEU het doel hernieuwbare energie in 2030 naar boven bijgesteld, zon op daken van bedrijven wordt bijvoorbeeld verplicht. In 2 van onze scenario’s gaan we uit van (vrijwel) volledige benutting van de Nederlandse daken in 2050, en daarnaast nog een flink deel zon op land en water, uiteindelijk totaal 100 tot 180 gigawattpiek aan zonnepanelen. Dat is exorbitant veel in vergelijking met nu, respectievelijk 5 en 10 keer meer.’

Afgetopt
Het gebrek aan netcapaciteit is anno 2023 een steeds groter issue voor ontwikkelaars van grote pv-installaties. Welke consequenties voor het energiesysteem en het werk van de netbeheerders hangen aan de bijgestelde scenario’s? Afman draagt allereerst een aantal nuanceringen aan. Zo zal niet 100 procent van het vermogen aan zonnestroom in Nederland aangesloten worden op het stroomnet; systemen zullen worden afgetopt. Daarnaast zal middels batterijen bij grote pv-installaties steeds meer flexibiliteit worden gecreëerd. Ook bij de huidige situatie plaatst hij kanttekeningen.

Grote uitdagingen
Afman: ‘Als een zonne-energiesysteem op een huis op een zonnige dag afschakelt omdat de spanning op het net te hoog is, dan schakelt die niet lang daarna gewoon weer in. Op heel veel plekken in Nederland kan nog veel, de netcongestiekaart kleurt niet overal rood en netbeheerders vergroten de investeringen in het net in een ongekend tempo. We zien ook veel creativiteit en innovativiteit bij ontwikkelaars om toch zonne-energieprojecten van de grond te krijgen. Ik ben dus optimistisch over de toekomst van zonne-energie, ook voor de korte termijn. Tegelijkertijd staan we voor grote uitdagingen, dat valt niet te ontkennen. Hierin ligt een rol voor de netbeheerders, maar zeker ook voor de gebruikers. Niet voor niets roepen we op stroom te gebruiken wanneer er veel beschikbaar is.’

Achterstand
De scenario’s in de Infrastructuurverkenning 2030-2050 bieden volgens Afman duidelijke handvatten voor de noodzakelijke investeringen in de netinfrastructuur. Hij geeft tevens aan dat er sprake is van achterstand. Daarvoor zijn meerdere oorzaken, waaronder het succesverhaal van zonne-energie in Nederland. ’De genivelleerde energiekosten (lcoe) zijn enorm gedaald, het enthousiasme gigantisch. Niemand die dat 15 jaar geleden zag aankomen.’

De netbeheerders hebben inmiddels het investeringsbudget tot 2030 verhoogd van 4 naar 8 miljard euro. Wellicht wordt dat naar aanleiding van de recente systeemstudie zelfs nog hoger om de komende 7,5 jaar de noodzakelijke inhaalslag te maken.

Man en macht
Afman: ‘We maken iedere 2 jaar een investeringsplan. Het volgende wordt begin 2024 ingediend bij de ACM. De scenario’s daarvoor kennen nu een breed draagvlak. Zo nemen we onder andere de input van Holland Solar mee die de brancheorganisatie heeft opgehaald via stakeholderparticipatie. Dat neemt natuurlijk niet weg dat de opgave die voorligt enorm is, en we daarbij ook afhankelijk zijn van externe factoren en derden. We werken bijvoorbeeld met man en macht aan het binnenhalen van de mensen die het moeten doen, en dat is niet eenvoudig in een krappe arbeidsmarkt. Daarnaast is capaciteit bij leveranciers en aannemers een issue, en ook de vergunningverlening kan soepeler en sneller. We moeten het dus echt samen doen om het allemaal voor elkaar te krijgen.’