De Nederlandse Arbeidsinspectie volgt zonnepaneelinstallateurs nauwgezet. 1,5 jaar monitoring leidde afgelopen januari tot nieuws. In die tijd vonden 40 ongelukken bij de installatie van zonnepanelen plaats, ruim 70 procent van de installateurs overtreedt de Arbowet. De Arbeidsinspectie wil daar verandering in brengen, samen met de sector. Maar wie is er eigenlijk juridisch aansprakelijk bij een ongeluk?
Bij wie ligt de verantwoordelijkheid voor veilig werken?
Stuut: ‘Je kunt vanuit 2 verschillende rollen een zorgplicht hebben voor de veiligheid, als opdrachtgever en als werkgever. In de praktijk komen echter veel verschillende samenwerkingen voor, denk bijvoorbeeld aan onderaanneming, inleen en zzp’ers. Hierdoor viel vroeger die zorgplicht nog wel eens tussen wal en schip. De wetgeving is de afgelopen jaren op meerdere gebieden aangepast om dat te voorkomen.’
Welke stap werd daarmee gezet?
Petten: ‘Er werden sluiproutes afgesloten ten aanzien van het afwentelen van de verantwoordelijkheid voor onveilig werken, en dus ook aansprakelijkheid bij ongelukken. Denk daarbij aan een woningcorporatie die het werkbedrijf afsplitst in een aparte bv om daar de risico’s neer te leggen. Of aan een hoofdaannemer die werk in handen legt bij onderaannemers en daarbij de afspraak maakt dat die verantwoordelijk is voor de veiligheid.’
Hoe is het nu dan geregeld?
Stuut: ‘De opdrachtgever heeft een vergewisplicht. Die moet in de ontwerpfase zekerstellen dat er alles aan wordt gedaan om veilig te werken, volgens alle geldende regels. Dat geldt ook in het geval van het plaatsen van een zonne-energiesysteem. Daarnaast is het begrip “werkgever” nu veel ruimer gedefinieerd. De Arbowet is hier duidelijk over, en dat geldt ook voor het Burgerlijk Wetboek. Artikel 7:658 legt de zorgplicht voor iedereen die werkzaamheden uitvoert in het kader van de bedrijfsuitoefening bij de werkgever, ook als er geen sprake is van een dienstverband. Dat is ook zo wanneer je het werk doorschuift naar een ander bedrijf of samen het dak op gaat met een ingehuurde zzp’er.’
Ook als je daar als consument opdracht voor geeft?
Stuut: ‘In dat geval moet de ontwerpende partij ervoor zorgen dat aan alle opdrachtgeversverplichtingen wordt voldaan. Dit zal over het algemeen degene zijn die de opdracht aanneemt; de accepterende partij.’
Je zult als hoofdaannemer in alle gevallen toezicht moeten houden op de veiligheid?
Petten: ‘Absoluut. Gaat er iets goed mis en komt de zaak voor de rechter, dan is de eerste vraag die wordt gesteld of er vooraf een risico-inventarisatie is gedaan en de juiste maatregen zijn getroffen. Was er geen veiligheidsplan, dan is het feitelijk direct klaar. Je hebt niet voldaan aan je zorgplicht, bent aansprakelijk en zal de gevolgen moeten dragen.’
Zo gaat het ook wanneer het een zakelijke opdracht betreft?
Stuut: ‘Hier geldt dus ook de vergewisplicht van de opdrachtgever. Bij een onveilige situatie of incident zal de arbeidsinspectie echter als eerste naar de hoofdaannemer stappen om die ter verantwoording te roepen, die heeft het gezag over de werkzaamheden. Dat kan leiden tot een waarschuwing of het opleggen van een boete, al dan niet via de rechter. Een aansprakelijks-rechtszaak is andere koek.’
Waarom?
Petten: ‘Dat is geen kwestie van of of, maar én én én – iets wat niet iedereen beseft. Zo kunnen een opdrachtgever, opdrachtnemer en onderaannemer gelijktijdig worden gedaagd. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren door een verzekeraar die kosten wil verhalen, iemand met blijvend letsel die zijn financiën wil zekerstellen of nabestaanden die een vergoeding eisen voor emotionele schade. Advocaten kijken dan gewoon hoe ze er het meeste geld uit kunnen halen. Wie uiteindelijk hoeveel betaalt is minder van belang. Het is ook maar waar de rechter in meegaat.’
En hoe die de regels interpreteert?
Stuurt: ‘De vergewisplicht voor de opdrachtgever zien we bijvoorbeeld terug in een zaak uit 2018. Een man werd bedolven bij de instorting van een bouwput. Er was geen veiligheids- en gezondheidsplan voor dat werk opgesteld en er waren geen doeltreffende veiligheidsmaatregelen aangebracht. De rechter oordeelde dat de opdrachtgever niet aan zijn verplichtingen heeft voldaan en schuld heeft aan de dood van het slachtoffer. Dat de aannemer en onderaannemer ook steken hebben laten vallen, deed daar niet aan af. Nog een voorbeeld. Een installatiebedrijf huurde 2 zzp’ers in om zonnepanelen te installeren. Tijdens dat werk valt 1 van hen van een ladder en lijdt schade, zorgkosten en gederfd inkomen. De rechter oordeelt dat er onvoldoende veiligheidsmaatregelen zijn genomen, dat het installatiebedrijf hiervoor de zorgplicht gelijk een werkgever draagt en dus aansprakelijk is voor alle schade die is geleden.’
Spelen dit soort zaken vaak?
Petten: ‘Het aantal ongevallen bij werken op het dak neemt toe. Er is ook steeds vaker sprake van vervolging, tevens van zonnepaneelinstallateurs. Het is dus goed om te beseffen dat je taken kunt afschuiven, maar niet de verantwoordelijkheid aangaande veilig werken. Leg je dat vast in contracten met onderaannemers, dan is de juridische waarde nihil. Ook daar is jurisprudentie over.’
De september 2024-editie van Solar Magazine is verschenen. Het tijdschrift bevat artikelen over de toekomst van de Nederlandse pv-markt, negatieve stroomprijzen, de strijd tegen dwangarbeid en Solar Solutions Kortijk.